B. Q. Haydarov

Savollarga javob bering!
1. Sonli ifodalarga misollar keltiring.
2. Sonli ifodaning qiymati qanday topiladi?
3. Harfli ifoda deb qanday ifodaga aytiladi?
4. Harfli ifodaning qiymati deb nimaga aytiladi?
4 sm
1- rasm
6 sm

---

47
Sinfda bajariladigan mashqlar
188.
 
Sonli ifodaning qiymatini toping:
a) 13 · 5 + 98; 
b) 127 + 108 : 3 – 24; 
d) 12 · 8 + 98 – 35;
e) 23 · 4 + 121 : 11; 
f) 5 · 23 + 6 · 41; 
g) 455 : 5 – 13 · 7 + 43.
189.
 
Harfli ifodaning qiymatini toping:
 
a) 128 – 
b
, bunda 
b
= 31; 43; 59. 
b) 
b
 
– 18, bunda 
b
 
= 39; 124; 215.
d) 35 + 
x
, bunda 
x
= 0; 10; 100.
e) 125 – 
x
, bunda 
x
= 0; 110; 98.
 
Namuna: 
a)
 
b
 
= 31
 
bo‘lganda,
 
128 –
 
b
 
= 128 – 31 = 97.
190. 
Harfli ifodaning qiymatini toping:
a) (128 – 12
b
) + (14
b
– 18), bunda
b
= 3; 4; 5.
b) (30
y
 
– 25) – (20
y
+ 10), bunda
y
= 4; 8; 10.
 
Namuna:
a) 
b
= 3 bo‘lganda, (128 – 12
b
) + (14
b
– 18) = 
= (128 – 12 · 3) + (14 · 3 – 18) = (128 – 36) + (42 – 18) = 92 + 24 = 116.
191.
 
Azizada 
n
ta CD-disk bor edi. Unga o‘rtoqlari yana 5 ta disk sovg‘a qilishdi. 
Azizada jami qancha disk bo‘ldi?
192.
 
Asal 
x
yoshda, Sobir undan 8 yosh kichik. Sobirning yoshi qancha? Agar 
Asalning yoshi a) 10; b) 14; d) 16 ga teng bo‘lganda, Sobirning yoshi qancha 
bo‘ladi?
193.
 
Duradgor uch kunda buyurtmani bajardi. Birinchi kuni u 24 ta, ikkinchi kuni 
birinchi kundan 
a
ta ko‘p va uchinchi kuni esa ikkinchi kundan 4 ta kam 
stul yasadi. 
a
= 8; 10; 12 qiymatlarda duradgor yasagan jami stullar sonini 
hisoblang.
Uyda bajariladigan mashqlar
194. 
Sonli ifodaning qiymatini toping:
a) 81 : 9 + 12 · 5; 
b) 127 · 2 + 145 : 5; d) 22 · 4 + 180 : 15 + 43. 
195. 
Harfli ifodaning qiymatini toping.
a) 28 – 
c
, bunda 
c
 
= 12; 24.
b) 
d
– 109, bunda 
d
= 139; 523.
196.
 
Harfli ifodaning qiymatini toping.
a) (19 – 7
b
) + (9
b
– 8), bunda
b
= 1; 2.
b) (5
a
– 3) + (8
a
 
+ 16), bunda
a
= 1; 2; 3.
197. 
Shohjahonda 
a 
ta kitob bor edi. U o‘rtog‘iga 3 ta kitobini o‘qishga berdi. 
Shohjahon kutubxonasida qancha kitob qoldi?
198. 
Birinchi qalamdonda 12 ta, ikkinchisida esa birinchisidan 
m
dona kam qalam 
bor. Ikkita qalamdonda nechta qalam bor? 
m
= 6; 8 bo‘lganda masalani 
yeching.
199. 
Alisher uch kunda kitobni o‘qib tugatdi. U birinchi kuni 56 bet, ikkinchi kuni 
birinchi kundan 
c
bet ko‘p va uchinchi kuni esa ikkinchi kundan 24 bet kam 
o‘qidi. Kitob necha betdan iborat? 
c
= 21; 16 bo‘lganda masalani yeching.

---

48