O‚zr konst o‚rganish 3826. qxd

Oliy Majlisning inson
huquqlari bo‘yicha vakili
(Ombudsman) faoliyati
yo‘nalishlari

---

116
o‘rganish maqsadida xalqaro hamkorlikni kuchayti 
-
rishdan iborat.
1998-yilda Ombudsmanning sud va huquqni
muhofaza qiluvchi idora bilan o‘zaro aloqalari ishlab
chiqilib, hayotga tatbiq etilmoqda. Bundan ko‘zlan-
gan maqsad inson huquqlari haqidagi qonunchilik 
-
ning bajarilishi ustidan nazoratni kuchaytirish
bo‘yicha Ombudsman ishining samarasini oshirish,
fuqarolar ning huquqlarini amalda tiklanishini ta’min-
lash, inson huquqlarini himoya qiluvchi davlat ido-
ralari vakolat va imkoniyatlaridan yanada sama raliroq
foydalanishga yo‘naltirilgan.
«O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Inson
huquqlari bo‘yicha vakili (Ombudsman) to‘g‘risida»gi
Qonunning 13-moddasiga ko‘ra Ombudsman fuqaro-
larning huquqlari buzilishiga oid ariza va shikoyatlari-
ni ko‘rib chiqadi. Ombudsman o‘zining 2005–2009-
yillardagi faoliyati davomida fuqarolar tomonidan
yo‘llangan jami 44370 ariza va shikoyatni (ulardan
7074 tasi takroriy) ko‘rib chiqqan; ushbu murojaat-
larning 30647 tasi nazoratga olingan, 1705 ariza ijobiy
hal etilgan. Birgina 2009-yilda 1184 nafar murojaat
qilgan shaxslarga ularning huquqlari, erkinliklari va
qonuniy manfaatlarini himoya qilishning vosita va
shakllari ko‘rsatilgan; 2243 shikoyat mazmunan hal
etish bo‘yicha vakolatli tashkilotlarga yoki man sabdor
shaxslarga berilgan. Bundan shunday xulosa chiqarish
mumkinki, mamlakat hayotida fuqarolar 
ning hu 
-
quqlarini ta’minlashda Ombud 
smanning faoliyatiga
e’tibor yanada ortayotganligi shubhasiz.
Ombudsman O‘zbekiston Respublikasining «Oliy
Majlisning inson huquqlari bo‘yicha vakili (Ombuds -
man) to‘g‘risida»gi Qonunning 12-moddasiga muvofiq
quyidagi huquqlarga ega:
— shikoyatlarni ko‘rib chiqish;
— arizachiga o‘z huquq, erkinlik va manfaatlarini
himoya qilish vositalari va shakllarini ko‘rsatish;

---

117
— shikoyatni hal qilishga vakolatli bo‘lgan tash kilot
yoki mansabdor shaxslarga yuborish;
— arizachini uning huquq, erkinlik va qonuniy
manfaatlariga daxldor hujjatlar, qarorlar va boshqa
materiallar bilan tanishtirish;
— qonun hujjatlariga zid bo‘lmagan chora-tadbir-
larni ko‘rish.
Vakil hujjatlarini ko‘rib chiqish, tekshirish chog‘ida
qonunning 13-moddasida ko‘rsatilgan huquqlardan
foydalanadi:
— tashkilot va mansabdor shaxslarga aniqlanishi
lozim bo‘lgan holatlarni tekshirishga yordam so‘rab
murojaat qi lish;
— shikoyat bo‘yicha holatlarni aniqlash uchun
tashkilot vakillari va mansabdor shaxslarni taklif etish;
— shikoyatni tekshirish uchun zarur hujjatlarni,
material va boshqa ma’lumotlarni so‘rash va olish;
— shikoyat bo‘yicha mansabdor shaxslardan
tushuntirishlar olish;
— tashkilot va mutaxassislarga aniqlanishi zarur
holatlar bo‘yicha xulosalar tayyorlashni topshirish;
— tashkilot va mansabdor shaxslar tomonidan
inson huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga
daxldor masalalar yuzasidan o‘tkazilayotgan tekshi 
-
ruv larda qatnashish; 
— ushlangan yoxud qamoqda saqlanayotgan shaxs
bilan uchrashish va suhbat o‘tkazish;
— inson huquqlarini buzish hollari aniqlangan
tashkilot yoki mansabdor shaxslarga javobgarligi
to‘g‘risida xat bilan murojaat qilish kabilardan iborat.
Inson huquqlari bo‘yicha vakilga murojaat qila 
-
yotgan shaxs o‘z shikoyatida familiyasi, ismi, sharifi,
manzili, shikoyat qilayotgan tashkilotning nomi,
mansabdor shaxsning familiyasi, ismi, otasining ismi
ko‘rsatilishi, arizachi 
ning fikricha uning huquqlari
buzilishiga olib kelgan harakat yoki harakatsizlik
mohiyati bayon etilishi zarur. Shikoyatga arizachining

---

118
talablarini tasdiqlovchi hujjatlar, boshqa ma’lumotlar
ilova qilinadi.
Vakil vaziyatni tekshirish natijalariga binoan:
— arizachiga ko‘rib chiqish natijalarini ma’lum qi -
lishi;
— harakatlari va harakatsizligida fuqarolarning
huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari buzil-
ganligi aniqlangan tashkilot yoki mansabdor shaxs-
larga buzilgan huquqlarni tiklash yuzasidan tavsiyalar
bayon etilgan o‘z xulosasini yuborishi shart. 
Bunda vakilning xulosasini olgan tashkilot yoki
man sabdor shaxs tomonidan masala oxiriga yetkazi 
-
lishi va qonun doirasida adolatli hal qilinishi lozim.
Bu markaz respublika Pre 
-
zidenti farmoni bilan 1996-
yil 31-oktabrda tashkil etil-
di. Mazkur milliy mar 
kaz
davlatga qarashli, tahlil,
maslahat, idoralararo va muvofiqlashtirish organidir.
Markazning faoli 
yati yo‘nalishlari bevosita inson
huquqlarini amalga oshirishda muhim ahamiyat kasb
etib, u bir qator yuksak vazifalarni o‘z oldiga qo‘yadi.