Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

c*=f(R*)-dR*
14
 
бу ерда 
с*
- барқарор ўсиш ҳолатидаги истеъмол. 
Истеъмол 
ҳажми 
максимал 
бўладиган 
капитал 
билан 
қуролланганликнинг барқарор даражаси “Олтин қоида”га мувофиқ келади. 
“Олтин қоида” бўйича капитал билан қуроланганлик 
R**
билан истеъмол 
эса- 
с**
билан белгиланган. 
“Олтин қоида” даражасига мос келадиган капитал билан 
қуролланганлик ҳолатида
f(R*)
ишлаб чиқариш функцияси ва 
dR*
чизиғи 
бир хил оғмага эга ва истъмол максимал даражага эришади. 
R**
капитал билан қуролланганлик даражасида капитал заҳирасининг бир 
бирликка ошиши ишлаб чиқариш ўсишини келтириб чиқаради (капиталнинг 
чегаравий маҳсулотига тенг келадиган) ва капиталнинг 
d
катталикка чиқиб 
ктишини оширади. Шундай қилиб, “Олтин қоида”га мос келадиган 
R**
капитал билан қуролланганлик даражасида 
MPK=d
шарт бажарилади. Аҳоли 
ўсиши ва техник тараққиётни ҳисобга олган ҳолда эса,
14
Самуэльсон П., Нордхаус У. «Экономика».15-е изд.., М.,1997. 

---

31 
 
MPK=d+n+g
шарт бажарилади. Агар иқтисодиёт “Олтин қоида” 
бўйича эга бўлиши мумкин бўлган капитал заҳирасидан ортиқча капитал 
заҳираси билан ривожланаётган бўлса, унда бу ҳолатда жамғарма меъёрини 
пасайтиришга йўналтрилган сиёсатни амалга ошириш зарур. Жамғарма 
меъёрининг камайиши истеъмолнинг ошиши ва унга мувофиқ равишда
инвестицияларнинг пасайишига олиб келади, демак капитал заҳирасининг 
барқарор даражасининг пасайишига ҳам олиб келади. 
Агар иқтисодиёт барқарорлик ҳолатида “Олтин қоида” дагидан кам 
капитал билан қуролланганлик билан ривожланаётган бўлса, унда жамғарма 
меъёрини ошириш зарур. Бу инвестицияларни ошириб истеъмолни 
пасайтиради, лекин капиталнинг жамғарилиб бориши бўйича қандайдир 
вақтдан бошлаб яна ўса бошлайди. Натижада иқтисодиёт яна янги мувозанат 
ҳолатига эришади аммо олтин қоидага мувофиқ бўлган ҳолда, бунда 
истеъмол дастлабкига нисбатан юқорироқ даражага эга бўлади. 
Техник тараққиётни рағбатлантириш Р.Солоу модели техник 
тараққиётни фаровонликни барқарор оширувчи ва ўсишнинг оптимал 
вариантини топишга имкон яратувчи ягона асос сифатида кўрсатади. 
Р.Солоу моделининг камчилиги шундаки, у техник тараққиётни экзоген омил 
сифатида кўриб чиқади, яъни уни бирон иқтисодий субект фаолияти билан
боғлиқлигини тушунтирмайди. Экзоген омиллли ўсиш моделида, жамғарма 
нормаси ва инвестиция миқдори барқарор ўсишга унча таъсир қилмайди, бу 
эса ҳақиқатдан анча ўзоқдир.
XX асрнинг 80-90 йилларида Солоу моделини аниқлаштириш учун 
кўплаб уринишлар бўлди. Лекин, модел ва унинг ўзгарувчилари бўйича бир 
қатор саволлар мавжуд эди. Моделнинг қайси қисми иқтисодий ўсишни 
ифодалайди? Ўзгарувчилар ҳақиқатдан ҳам ўзгарувчими? Аҳолининг ўсиш, 
техника тараққиётининг ривожланиши ва капиталнинг аммортизация 
ҳажмининг қандай миқдори меҳнат унумдорлигига таъсир кўрсатмайди? 
Ушбу саволларга жавоб излаш мақсадида, 1992 йилда иқтисодчи олимлар

---

32 
Г. Менкью, Д. Ромер ва Д. Уэломлар Солоу моделини текшириб кўришди. 
Улар қуйидаги кўринишда кўриб чиқишди
15
: 
Y(t)=
𝐾(𝑡)
𝛼
[𝐴(𝑡)𝐿(𝑡)]
1−𝛼
 0<
𝛼
<1 
L(t)=L(0)
𝑒
𝑛𝑡
, бу ерда 
𝐿̇
𝐿
 = n 
A(t)=A(0)
𝑒
𝑔𝑡
, бу ерда 
𝐴̇
𝐴
 = g 
𝑌
𝐴𝐿
 = 
𝐾
𝛼
(𝐴𝐿)
1−𝛼
𝐴𝐿