Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

 
Маълумотларни ишончли узатиш
Айрим иловалар, масалан электрон почта иловалари, реал вақтда 
хабарларни узатиш, файлларни узатиш, web-хужжатларни қараб чиқиш, 
молиявий операциялар ва хоказолар, узатишда маълумотлар йўқолиши 
эҳтимоллигини инобатга олган ҳолда маълумотларни ишончли узатишни 
талаб этади.
Қоида бўйича маълумотларнинг йўқолиши, фойдаланувчилар учун 
жудаям номақбул оқибатларга (тасаввур қилинг банк ва унинг мижози 
орасидаги алмашишни) олиб келади. Шунингдек маълумотлар йўқолишига 
толерант
иловалар тури ҳам мавжуд. Унга кўргина мультимедиа, масалан 
реал вақтда аудио ва видео иловалари киради. Бундай иловаларда унча катта 
бўлмаган маълумотларнинг йўқолиши, халақитларнинг пайдо бўлишига 
(овозли чиқиллашларга ва тасвирларнинг бузилишига) олиб келади. Лекин бу 
халақитлар тўхтаб қолишларга ёки сифатни мураккаб йўқолишига олиб 
келмайди. Маълумотларни узатишда иловаларнинг толерант даражаси, 
йўқолган бўлиши мумкин бўлган маълумотларнинг мақсимал қисмини 
аниқлайди ва қоида бўйича илова вазифасига ва кодлашда қўлланиладиган 
схемаларга боғлиқ.
Узатиш тезлиги
Айрим иловаларни самарали ишлаши учун, маълум бир тезлик билан 
маълумотларни узатишни амалга ошириш зарур. Масалан, агар Интернет 
телефония аналог овозли хабарларни 32кбит/с жадаллик билан рақамлига 

---

171 
кодласа, 
унда 
мувоффақиятли 
ишлаши 
учун 
бу 
иловаларнинг 
маълумотларини узатиш учун 32кбит/с тезликни таъминлаш лозим. Акс 
ҳолда фойдаланувчи жумлалари орасида кечикиш сезилади. Бундай 
ҳолатлардан холи бўлиш учун илова, кодлаш жадаллигини узатиш тезлиги 
билан мослашувчи қийматгача камайтирилиши ёки ўзининг ишини 
тўхтатиши керак.
Самарадорлиги маълумотларни узатиш тезлигига боғлиқ бўлган илова, 
маълумотларни узатиш тезлигига сезувчан 
деб аталади.
Бугунги кунда кўпгина мультимедиа-иловалари узатиш тезлигига 
сезувчан ҳисобланади, бироқ келажакда қўлланиладиган алоқа каналига 
иловаларни мослашиш имконини берувчи кодлаш тизимларини кардинал 
такомиллаштириш кутилмоқда.
Электрон почта, web-иловалар ва мослашувчан иловалар синфига 
кирувчи файлларни узатиш учун иловалар шундай қобилиятга эга. Албатта 
юқори тезликли алоқа каналининг мавжудлиги тармоқ ишига ҳеч қачон зиён 
етказмайди; бу ерда ўтказувчанлик полосасини унчалик кенг бўлмаслигини 
тасдиқлаш жуда долзарбдир.