Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

14.5 Назарий қисм 
14.5.1 Интернет бўйлаб овозни узатиш 
 
IP тармоқлари бўйлаб фойдаланувчилар ўртасида сеансни ўрнатиш, 
ўзгартириш ва сеансни тугатиш учун илова поғонаси бошқарув 
протоколларидан фойдаланилади масалан SIP протоколидан. SIP протоколи 
RFC 3261 қоидалари тўпламига асосан яратилган илова поғонаси бошқарув 

---

403 
протоколи ҳисобланади. SIP протоколи асосида интернет телефония 
жараёнлари амалга оширилади, шунингдек у IP тармоқлари бўйлаб овозли 
(VoIP) маълумотларни узатиш учун энг асосий протоколлардан бири 
саналади. SIP протоколи исталган турдаги битта медиа ёки мултимедиа 
сеансини қўллаб қувватлайди, шулардан телеконференцияни ҳам. 
SIP беш турли мултимедиа алоқаларни ўрнатиш ҳамда тугатиш 
жараёнини қўллаб қувватлайди: 
-
Фойдаланувчи манзили:
Фойдаланувчи бир муҳитдан бошқасига 
кўчиб ўтиши ва узоқлаштирилган муҳитдан туриб қўшимча 
иловаларни ёки телефон хизматларидан фойдаланиши имкониятига 
эга. 
 
-
Фойдаланувчи имкониятлари:
Тайёрлик ҳолатини аниқлаш.
 
-
Фойдаланувчи қобилияти: 
Медиа ва медиа параметрлардан 
фойдаланиш ҳолатини аниқлаш.
 
-
Сеансни ўрнатиш: 
Сеанс параметрларининг имкониятидан келиб 
чиқиб нуқта-нуқта ҳамда кўп нуқтали қўнғироқларни ўрнатишни 
амалга ошириш.
 
-
Сеансни бошқариш: 
бошқарув ҳолати узатиш ва сеансларни 
тугатиш, сеанс параметрларини ўзгартириш ҳамда чақирув 
хизматларини ўз ичига олади.
 
SIP дастлабги протоколлар учун ишлаб чиқилган элементлардан 
фойдаланади. Шунингдек SIP, HTTP каби сўров/жавоб трансаксия моделига 
асосланган. Ҳар бир трансаксия клиент сўровидан ташкил топади. SIP 
сарловҳа, кодлаш қоидалари ҳамда HTTP статус кодларидан фойдаланади. 
Шунинг учун ҳам маълумотлар экранда тасвирланганида текст асосидаги 
маълумот форматини ўқиш имконияти мавжуд бўлади. SIPда шу билан бирга 
DNSнинг 
рекурсив 
ва 
итератив 
қидирувига 
ўхшаш 
консепсиядан 
фойдаланилади. SIPнинг таркибига SDP протоколи ҳам киради.