Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

Пакетлар кечикикшининг джиттери. 
Кечикишлар джиттери ёки 
вариацияси бу битта боғланишнинг кетма-кет пакетлари тармоқда ўтиш 
вақтидаги фарқдир. Қанча кўп джиттер бўлса, битта пакетни узатишда 
кечикишнинг бошқа паетнинг ўтишдаги кечикишидан фарқ катта бўлади. 
Джиттер тармоқда навбат ва пакетларнинг турли йўлллар бўйича нутқ 
сегментининг маршрутизацияси сабабли ҳосил бўлади. Қабул қилиш учида 
пакетларни йиғишда уларнинг кетма-кетлиги бузилиши мумкин. Джиттер 
нутқни узатишдаги ўзига хос бузилишларга, чарсилаш ёки тақиллаш каби 
товушлар эшитилишига олиб келади. Джиттер қабул қилиш қисмига 
пакетлар кетма-кетлигининг навбатинитиклайдиган статистик ёки динамик 
хотира буферининг шлюзини улаш йўли билан бостирилади. Буфер 
хотирасида пакетларни «ушлаб туриш» вақти ошадиган джиттер пакетларни 
қабул қурилмаси билан қабул қилмайди. Шундай қилиб, буфер джиттерни 
ушлаб туришнинг умумий вақти каби пакетлар йўқолиши ҳам ошиши 

---

274 
ҳисобига бостирилади, кечикиш вақтини тартибга солиш (буфер ўлчами) 
улар ўртасидаги компромиссни ўз ичига олади. Турли маълумотлар бўйича 
ва кодекнинг типига боғлиқ ҳолда джиттер кўпи билан 15-50 мс билан қабул 
қилмайди. 
Нутқли пакетлар йўқотилиши. 
Овозли пакетлар такрорланмаганлиги 
сабабли уларнинг қабул қилиш томонидаги тармоқда йўқолиши (ёки 
бузилиши)да нутқда қисқа тўхталиш юзага келади. Алоқа каналларининг 
ёмон сифати билан юзага келадиган овозли пакетларнинг тез-тез йўқолиши 
нутқнинг тиниқлиги йўқолишига, айрим ҳолларда мулоқатнинг тўлиқ амалга 
ошмаслигига олиб келиши мумкин. Пакетларнинг йўқолишидан бузилиши 
шлюзларда қўлланиладиган кодеклар типига боғлиқ. Нутқ сифати G729 ва 
G723.1 типдаги кодеклардан фойдаланганда, G711 типдаги юқори тезликдаги 
кодекларга нисбатан пакетлар йўқолишига кўпроқ боғлиқ. Пакетлар 
йўқолишининг йўл қўйилган даражасининг яхши сифатдаги IP-телефонияда 
1-3 фоизни ташкил этиши керак деб ҳисоблаш мумкин, бунда кичик катталик 
паст тезликли кодекларга, каттаси юқори тезликли кодекларга киради. 
Юқорида келтирилган параметрларни ўлчаш вақтнинг аниқ интервалида 
амалга оширилади. Ушбу вақт интервали қанча кичик бўлса, шунчалик 
тармоққа, хусусан, унинг барча элементларига қатъий талаблар қўйилади, 
QoS таъминоти «учдан учга» трафикнинг бутун йўлида барча узелларнинг 
ўзаро ишлашини талаб этади ва «бўш бўғин»нинг ўзининг ишончлилиги, 
функционаллиги ва унумдорлигини аниқлайди.