O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti raximov shavkat turdimurodovich

R
28
=
kR
s
(S-0,05)
+
4 
Keltirilgan formula sement-ohakli qorishmalarga tegishlidir: S-sement 
sarfi, t
/
m
3
qumga nisbatan; 
k 
koeffitsiyenti qumning sifatiga bog‘liq: yirik qum 

---

29 
uchun-2,2, o‘rtacha yiriklikdagi qum uchun-1,8 va mayda qum uchun-1,4. 
Sementli aralash qorishmalarning mustahkamligi qorishma tarkibiga kiritiladigan 
ohak yoki giltuproqning miqdoriga bog‘liq bo‘ladi. 
Aralash qorishmalar mustahkamligi va plastifikatsiyalovchi qo‘shimchalar 
(ohak, giltuproq) miqdori o‘rtasidagi umumiy bog‘liqlik 2-rasmda keltirilgan. 
Keltirilgan grafiklarga binoan qorishmalar tarkibida mayda to‘ldirgichni 
ko‘paytirish mustahkamlikning pasayishiga olib keladi. Qurilish qorishmalari 28 
sutkadagi siqilishdagi mustahkamlik chegarasiga nisbatan quyidagi markalarga 
bo‘linadi: 4, 10, 25, 50, 75, 100, 150, 200 va 300. 
Normal sharoitda sementli qorishmalar mustahkamligi beton kabi uzoq 
muddat davomida oshib borishi mumkin. Sementli qorishmalar mustahkamligi 7 
sut 40-50%, 14sut 60-70%, 28 sut 100%, 90 sut 130% markadagi mustahkamlikka 
nisbatan oshib borishi mumkin. Binolarning tashqi devorlariga g‘isht, tosh 
terishda sement-ohakli va sement-giltuproqli aralash 10, 25 va 50 markadagi 
qorishmalar ishlatiladi. Bino karnizlari, stolbalari, deraza va eshik ustidagi g‘isht 
va toshlar terishda 100 markadagi qorishma ishlatiladi. 
Vibrog‘isht panellari tayyorlashda 75, 100, 150 markadagi sementli va 
shlakli sement asosidagi qorishmalar qo‘llaniladi. Engil betondan tayyorlangan 
panellar choklarini berkitishda 50 markadan kam bo‘lmagan, og‘ir beton panellar 
uchun esa 100 markadan kam bo‘lmagan sementli montaj qorishmalari ishlatiladi. 
Er osti konstruksiyalarini g‘isht va toshdan barpo etishda, beton poydevor 
bloklarini terishda sement sarfi qumning miqdoriga nisbatan kamida 75-125 
kg
/
m
3
bo‘lishi kerak. 
Yuqori namlikdagi gruntlarda va er osti suvlaridan pastda joylashgan bino 
qismlarida terish ishlarini olib borishda aktiv mineral qo‘shimchali 
portlandsement yoki shlakli portlandsement (kamida 125 kg
/
m
3
qumga nisbatan) 
asosidagi qurilish qorishmalari ishlatilishi kerak.
Muhit harorati pasaysa qorishmalar mustahkamligining o‘sish sur’ati ham 
kamayadi. Past haroratda qorishmaning mustahkamligi 28 sutkada markadagiga 
nisbatan 55-75 % tashkil etadi.

---

30 
Shlakli va puststolanli sementlar asosida tayyorlangan qorishmalar 10 
0
C 
dan past haroratda ishlatilsa mustahkamlikning o‘sishi keskin pasayadi va harorat 
0 
0
C dan pasaygan qorishmada qotish jarayoni amalda to‘xtaydi. Qish mavsumida 
ishlatiladigan qorishmalarning markasi yozdagiga nisbatan bir daraja yuqori 
olinadi (masalan, 75 o‘rniga 100 marka).