O‘zbekiston pespublikasi oliy va o‘rta maxsus

Tarbiyachi
: Bolalar, biz sayrga nimada ketyapmiz? 
Bolalar
: Avtobusda. 
Tarbiyachi:
Yana nimalarda ketishimiz mumkin edi? 
Nigora:
Metroda. 
Zokir:
Mashinada. 
Shokir:
Poyezdda. 
Tarbiyachi:
Shahar ichida poyezd yuradimi? 
Ravshan:
Metro poyezdi yuradi-ku. 
Tarbiyachi:
Juda to’g’ri. Biz hozir avtobusda ketyapmiz. Shahar markaziga, 
mashinalarda, metroda ham borishimiz mumkin. 
Suhbat jarayonida bolalarning nutq bo’yicha talay qiyinchiliklarga duch kelishi 
aniqlandi. 
Bu qiyinchiliklar quyidagilardan iborat: 
-
nutqda kerakli so’zni topib qo’llash; 
-
mavzuga oid fikrni aniqva ravon bayon etish; 
-
o’z fikrini xulosalash; 
-
fikrining izchilligiga rioya etish; 
-
ma’nodosh, 
uyadosh 
hamda 
qarama-qarshi 
ma’no 
ifodalash 
imkoniyatlaridan maqsadga muvofiqfoydalanish; 
-
nutqda bir-birlarini takrorlash. 
Kuzatishlar suhbat jarayonida tarbiyachi va tarbiyalanuvchilarning erkin 
muloqotda bo’lishlari va fikr almashishlariga, bolalarning til vositalarini mustaqil 
tarzda, mavzuga mos tarzda qo’llashlariga erishish zarurligini ko’rsatdi. 

---

Masalan, «Transport turlari» mavzusi bo’yicha o’tkaziladigan suhbatda avtobus, 
poyezdid, samolyot, metro kabi har bir so’zining ma’nosini tushunib ishlatilishi, 
bir-birlarining fikrini va tarbiyachi fikrini davom ettirganda, xulosalaganda 
jumlalar, birikmalar va so’zlarni to’g’ri tuzishi va o’z o’rnida ishlatishiga erishish 
nutqni o’stirishning muhim shartlaridan biridir. 
Dialog vositasida nutqni o’stirishda bolalarning aniq mavzu asosida qurilgan 
suhbatda qo’llangan so’zlarning ma’nolarini, masalan, transport turlarining farqini 
anglab olishlari va ana shu so’zlar qatorini tuzishlari ham muhim. 
Avtobus va boshqa avtomobillar – transport turlari. 
Ular nima bilan yuradi? 
-
Metro elektr tokida yuradi. 
-
Avtobus va boshqa avtomobillar benzin yordamida yuradi. 
-
Samolyot ham yonilg’i yordamida uchadi. 
-
Metro elektr toki yordamida yuradi.