Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

 
Identifikatsiya ob’ekti sifatida odamning tashqi qiyofasining 
tushunchasi va ilmiy asoslari 
Tergov 
va 
tezkor-qidiruv 
amaliyotida 
qidiruvdagi, 
tekshirilayotgan, o‘lgan odamlarning tashqi qiyofa belgilari asosida 
identifikatsiya o‘tkazish ko‘plab uchrab turadi. Odamning tashqi qiyofa 
belgilari asosida uning shaxsi aynanligini aniqlash odamning portreti-
fototasviri orqali amalga oshiriladi. Identifikatsiya ob’ektlari sifatida 
tirik odam, murda, murda qoldig‘i (skeleti) tekshiriladi. 
Identifikatsiya o‘tkazishda odamning o‘zi emas, uning chizilgan, 
bo‘yoq bilan tasvirlangan yoki fotografiyada aks etgan suratlari 
taqqoslab tekshirish vositasi bo‘lib xizmat qiladi. Ayrim hollarda 
insonning tashqi tuzilishi so‘z orqali tasvirlanib, shu asosda chizilgan 
taxminiy rasm orqali tekshiruv o‘tkazilishi mumkin. 
Odamning 
tashqi 
qiyofa 
belgilari 
asosida 
identifikatsiya 
o‘tkazishning ilmiy asoslari qator fanlarning (anatomiya, fiziologiya, 
sud-tibbiyoti va boshqalar) rivojlanish omillariga va yutuqlariga 
tayangan holda shakllanadi, tergov, tezkor-qidiruv va ekspertiza 
faoliyatida keng qo‘llaniladi.
Identifikatsiyaviy tekshiruv uslubiyoti odam tashqi tuzilishining 
informatik va mustahkam belgilariga asoslanadi. Hozirgi kunda 
Ma’lumot uchun! 
Har bir shaxs ijtimoiy va jismoniy 
xususiyatlarga, alohida individuallikka ega, sotsial xususiyatlarga 
insonning ism-sharifi, nasl-nasabi, kasb-hunari, boshqalar bilan 
munosabati va hokazolar, jismoniy alomatlarga esa, jinsi, yoshi, tashqi 
qiyofa tuzilishi kabilarni kiritish mumkin. 

---

141 
odamning tashqi tuzilishining mustahkam alomatlari asosan tergov, 
tezkor-qidiruv faoliyatida, bedarak yo‘qolgan va jinoiy javobgarlikdan 
qochib yashirinib yurgan shaxslarni qidirishda, shuningdek, shaxsi 
noma’lum bo‘lgan odamlar va ularning murdalarini aniqlash uchun 
tegishli hujjatlar orqali tekshirishda qo‘llaniladi. 
Amaliyotda ba’zi tergov harakatlarini o‘tkazishda (masalan, tanib 
olish uchun ko‘rsatish, guvohlantirish kabi) tirik shaxslarni va 
murdalarini ko‘zdan kechirishda, ularning tashqi tuzilish xususiyati 
bo‘yicha shaxsi aniqlanib, tegishli ma’lumotlar olinadi. 
Odamning tashqi tuzilishini ifoda etuvchi belgilar, uning so‘z bilan 
ta’riflangan tasviriy portretini tashkil etadi. Tashqi qiyofa belgilari 
tushunchasiga odamning umumiy gavda tuzilishi, bo‘yi, ayrim tana 
a’zolari (qo‘l, oyoq, yuz, burun kabilar)ning o‘lchov va shakl 
xususiyatlari, ya’ni anatomik sifat belgilari, yurish, qadam tashlash, 
ovoz, nutq va turli harakatdagi alomatlaridan iborat funksional belgilari 
kiradi. 
Insonning foto yoki boshqa tasvirlari identifikatsiya ob’ekti 
sifatida tekshirilganda, ularda odamning aks ettirilgan qismlarigina 
e’tiborga olinadi. Fotosuratlar insonning bo‘y-bastini aks ettirgan bo‘lsa, 
bu holda belgilar yig‘indisi to‘laroq bo‘lib identifikatsiya uchun 
ahamiyatli bo‘ladi. 
Tezkor-qidiruv ishlarida tekshirilayotgan shaxsning ustidagi 
kiyimlarining xususiyatlari, individuallik alomatlari, xususan kiyimning 
turi, material sifati, shakli, bichimi, o‘lchovi, kiyimning ishlatilish 
(eskirish, to‘zish) darajasi turli moddalardan qolgan dog‘lari va 
hokazolar ham identifikatsiya qilishda ahamiyatli bo‘lib, informatik