Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Qalbakilashtirilgan hujjatlarni kriminalistika texnikaviy usulda 
tekshirish 
Hujjatlarni texnikaviy usulda tekshirish qator optik asboblar 
yordamida, oddiy lupalar, mikroskoplar, moslamalar, turli nur hosil 
qiluvchi manbalarni ishlatish bilan amalga oshiriladi. 
Ekspertiza tekshiruvida fotosuratni tadqiqot- tekshiruv uslubini 
qo‘llash bilan birga yorug‘lik manbalarini turli sharoitda qo‘llash 
(to‘g‘ridan, qiya yoritish, singib o‘tish) maxsus tekshiruv uslublari 

---

134 
mavjud: namli nusxa ko‘chiruv, diffuziya nusxa ko‘chiruvi, ko‘zga 
ko‘rinadigan va ko‘rinmaydigan binafsha nurida lyuminessensiya hosil 
qilish, infraqizil nurlarida yoritish, ultrabinafsha va infraqizil nurlarda 
spektrosnusxa hosil qilish, xromotografiya va boshqalarni qo‘llaydilar. 
YOzuvlari o‘chirilgan, rangsizlantirilgan va qisman yonib, yozuvi 
ko‘rinmay qolgan hujjatlarning matnlarini tiklash uchun ularga 
yorug‘likni to‘g‘ri perpendikulyar yo‘naltirilgan holda berish lozim. 
Tekshiriluvchi ob’ektdagi ranglarni ajratish va ulardagi farqni belgilash 
uchun svetofeltrlar ya’ni, ranglarni ajratib beruvchi moslamalar 
qo‘llaniladi.
Rangsizlantirilgan, yuvilgan, kimyoviy moddalarni qo‘llab, 
yo‘qotilgan yozuvlarni ko‘zga ko‘rinmaydigan moddalar bilan yozilgan 
matnlarni tiklash, ko‘rinarli qilish uchun ultrabinafsha nurlardan 
foydalaniladi. Qisqa to‘lqinli ultrabinafsha nurlarning elektromagnit 
yorug‘ligi tekshiriluvchi ob’ektning tarkibiga singib undan yorug‘lik 
aksini hosil qiladi. Ultrabinafsha nurlarini hosil qiluvchi manba sifatida 
yuqori bosimga va turli quvvatga ega bo‘lgan simobli kvars lampalari 
xizmat qiladi. Bular DRT (PRK), DRK, DRJ (SVDSH) markali 
lyuminessent lampalaridir. 
Spektrning 
infraqizil 
nurlarida 
lyuminessensiya 
tekshiruvi 
qalbakilashtirilgan 
hujjatlardagi 
turli 
o‘zgarishlarni aniqlashda 
ishlatiladi, chunki yozuvlarni tiklashda oddiy ko‘zga ko‘rinadigan 
nurlarning ta’siri etmaydi. Infraqizil nurlarning ta’siri natijasida 
tekshiriluvchi ob’ektda aks yorituvchi nur chiqaradi, bu holat