Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Etibor bering! 
Yong‘inning oldini olish choralari:
1) jinoyat ishini tergash jarayonida yong‘inning kelib chiqishiga 
qanday sabab va holatlar yordam bergan yoki engillashtirgan, 
2) yong‘in xavfsizligiga oid choralar tashkil qilinganmi, yo‘qmi?
3) shu ob’ektda yong‘in xavfsizligi ishlarining umumiy ahvoli 
qandayligi kabi masalalar aniqlanishi lozim. 
 
Nazorat savollari: 
1.
Yong‘in sodir bo‘lgan joyda odam jasadi topilsa, uni ko‘zdan 
kechirish jarayonida nimalarga e’tibor berish lozim?
2.
O‘t qo‘yish va yong‘inga qarshi xavfsizlik qoidalarini jinoiy 
tarzida jinoyatlarni tergov qilishda aniqlanishi lozim bo‘lgan xolatlar 
nimalardan iborat? 
Kazuslar 
1-kazus 

---

447 
2014 yil 20 noyabr kuni Tokshent shahar Chilonzor tumani, 9 daa 
15 uy 15 honadonda yashovchi fuharo Lazizov F. ga tegishli bo‘lgan 
“Nexia” rusumli davlat raqami L 358 QA bo‘lgan avtoulov yonib 
ketgan. Zkspertiza hulosasiga ko‘ra ushbu avtomoshina qasddan yoqib 
yuborilgan. 
Jinoyatni kriminalistik tavsifini bayon qiling. Aybdorni aniqlash 
jarayoni qanday tashkil etilishi lozim? Tergov versiyalari va rejasi 
qanday shakllantirilishi lozim? Holat yuzasidan qanday qo‘shimcha 
tergov harakatlari o‘tkazilishi zarur?
31-MAVZU. YO‘L HARAKATI XAVFSIZLIGI 
QOIDALARINI JINOIY TARZDA BUZGANLIK 
HOLLARINI TERGOV QILISH 
 
Yo‘l-transport hodisalarining kriminalistik tavsifi. Tergovni olib 
borish yo‘nalishini aniqlash. Dastlabki tergov harakatlari va tezkor 
qidiruv chora-tadbirlari. Yo‘l-transport hodisalari bo‘yicha keyingi 
tergov harakatlarini o‘tkazish. 
 
Yo‘l-transport hodisalarining kriminalistik tavsifi 
 
Ehtiyotsizlik oqibatida eng ko‘p sodir etiladigan jinoyatlardan biri 
yo‘l harakati xavfsizligi qoidalarini buzish jinoyatlari hisoblanadi. 
Bunday qoidabuzarliklarning ijtimoiy xavflilik darajasining yuqoriligi 
nafaqat ularning keng tarqalganligi, balki kelib chiqadigan oqibatlarning 
og‘irligi, ya’ni jarohatlarning ko‘pligiga, qurbonlar bo‘lishiga, mulkiy 
ziyon jiddiyligiga bog‘liq.
Transport vositalarining harakatini boshqarishga nisbatan muayyan 
tizim sifatida qaraladigan bo‘lsa, ularni shartli ravishda quyidagicha 
tizimlashtirish mumkin: haydovchi;transport vositasi va yo‘lning holati. 
Ushbu tizimning shart bo‘lgan va o‘zaro bog‘liq elementlarini 
tashkil etadi. Yo‘l harakati xavfsizligi ana shu uchala elementning 
to‘g‘ri ishlashi va bir-biriga bog‘liq holda amal qilishi orqali 
ta’minlanadi.
 

---

448 
“Haydovchi” bo‘g‘inida tartib-qoidalardan chetga chiqishning 
sub’ektiv sabablariga 
quyidagilarni kiritish mumkin: 
a) zarurat taqozo etmagan bir paytda yo‘l harakati qoidalarini 
qasddan yoki ehtiyotsizlik oqibatida buzganlik: tezlikni yo‘l qo‘yilishi 
mumkin bo‘lgan darajadan oshirish, chorrahalardan o‘tish qoidalarini 
buzish, yo‘l belgilariga rioya etmaslik va shu kabilar; 
b) kasbiy jihatdan etarli darajada tayyorgarlikka ega emaslik, 
yo‘ldagi holatni noto‘g‘ri baholash yoki tajribaning etishmasligi 
oqibatida 
transportni 
boshqarishning 
noto‘g‘ri 
usullaridan 
foydalanganlik; 
v) haydovchi holatidagi uning ish qobiliyati va tashqi vaziyatni 
sezish hissini pasaytiruvchi psixofiziologik o‘zgarishlar (transport 
vositasini uzoq vaqt boshqarish oqibatida haddan ziyod toliqish, 
alkogoldan mast bo‘lish, tan nosog‘ligi va shu kabilar).
“Transport vositasi” bo‘g‘inida chetga chiqishlar transport 
vositalarining texnik jihatidan nosozligi va ulardan foydalanish 
qoidalarini buzish bilan bog‘liq bo‘lib, ayni ana shu salbiy ko‘rinishlar 
YTHlari yuz berishiga sabab bo‘ladi. 
“Yo‘l” transport vositasi harakatini boshqarish tizimining elementi 
o‘z ichiga: 
harakat amalga oshirilayotgan hududdagi yo‘lning texnik holatiga 
(yo‘lning profili, ulanish qismi, qoplamasi, nuqsonlari, to‘siqlar va shu 
kabilarga); 
yo‘lning xavf to‘g‘risida ogohlantiruvchi, to‘siqni aylanib o‘tishni 
ko‘rsatuvchi va shu kabi boshqa zarur yo‘l belgilari va ishoralari bilan 
qay darajada ta’minlanganligiga; 
yo‘lning harakat amalga oshirilayotgan qismida piyodalar va 
boshqa transport vositalarining bor-yo‘qligiga, ularning harakat 
yo‘nalishlari va tezligiga doir masalalarni oladi.