Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Ekologiya sohasidagi jinoyatlar bo‘yicha isbotlash 
 
Atrof muhit ifloslanganlik fakti va darajasini isbotlash uchun to 
ifloslanganga qadar tuproq, suv ob’ekti va atmosfera havosining holati 
(kimyoviy tarkibi, ba’zi moddalar bo‘yicha REM, mahalliy tabiiy 
E’tibor qiling! 
Eng avvalo, jinoiy xatti-harakatning kelib 
chiqish sabablari va ekologik ob’ektlar ifloslanishining doimiyligi 
aniqlanadi. Buning uchun quyidagilarni bajarish zarur:
-
voqea sodir bo‘lgan joy va tozalash inshootlarini ko‘zdan 
kechirish;
-
atrof muhitni ifloslanishiga olib kelgan ishlab chiqarish 
jarayoni bilan tanishish;
-
ifloslayotgan manbalarni bartaraf etish chorasini ko‘rish;
-
ekologik qoidani buzganlikda aybli shaxs, jabr ko‘rganlar, 
guvohlarni so‘roq qilish;
-
ifloslanishning 
texnologik 
jarayonini 
ko‘rsatadigan 
hujjatlarni olib qo‘yish, ichki boshqaruv nazoratining holati, 
ekologik nazoratni amalga oshiradigan inspeksiya va organlarning 
ma’lumotlari;
-
ifloslanganlik darajasini tahlil etish uchun tuproq, suv va 
havodan namunalar olish; 
-
tibbiy, 
biologik, 
kimyoviy, 
ixtiologik 
va 
boshqa 
ekspertizalarni belgilash. 

---

469 
sharoitlar), ro‘y bergan hodisalar va ularning salbiy oqibatlarini bartaraf 
etish va ifloslashni to‘xtatish yuzasidan ko‘rilgan choralar to‘g‘risida 
axborotga ega bo‘lish kerak. Shuningdek, yuqorida tilga olingan 
ob’ektlarni ifloslanishiga yo‘l ochadigan vaziyatni (tozalash qurilmalari 
nosozligi, ishlab chiqarishning texnologik talablariga rioya qilmaslik, 
chiqindi va tashlandiqlarni zararsizlantirish va tozalash jarayonining 
buzilishi, sanoat, kommunal-maishiy xo‘jaliklardan chiqadigan oqovalar 
tozalanishni ta’minlovchi qurilmalar bir me’yorda ishlamasligi, 
nazoratining susayib ketganligi) aniqlash ham maqsadga muvofiq. 
Tergovning oxirigacha kutib o‘tirmay tergovchi jinoyatni kelib 
chiqishiga yo‘l ochgan aniq sabab va sharoitlarni belgilashi, uni bartaraf 
etish imkoniyatlarini o‘rganishi va oldini olish to‘g‘risida tegishli 
organlarga taqdimot kiritishi shart. 
Ekologik jamiyatlarni tergov qilishda haqiqiy holatni tez, to‘la va 
samarali aniqlab olish kerak. Tergov harakatlariga ta’sir ko‘rsatadigan 
bir qator o‘ziga xos taktik yo‘nalishlar mavjud. 
Voqea ro‘y bergan joyni ko‘zdan kechirish jarayonida ifloslangan 
suv havzasi, er uchastkasi, o‘simlik va hayvonot dunyosiga duch kelish 
mumkin. Bunda ifloslanish xarakteri, uning boshlanishi, rivojlanishi va 
jadallashish darajasi aniqlanadi. Suv va er neft mahsulotlari bilan 
ifloslanganda yuzada yupqa qatlam hosil bo‘ladi, u ichki qatlamga 
o‘tishi, tuproq shimib olgan bo‘lishi mumkin. Natijada ifloslangan er va 
suvning fizik xossasi o‘zgaradi (yaltiraydi, hid chiqaradi, rangi 
o‘zgaradi). Atmosfera havosi ifloslanganda zararli chang-tuzon va turli 
gazlarni shamol yo‘nalishi bo‘yicha o‘z manbalaridan uzoqlarga olib 
ketadi. Ifloslangan havo turli darajada flora va faunalarga ham ta’sir 
ko‘rsatadi. 
Ifloslangan joyda o‘ziga xos tomonlarni isbotlash uchun tekshirish 
ishlariga turli mutaxassislar – tegishli ishlab chiqarish tarmoqlari, 
sanitariya-epidemiologiya, suv muhofazasi, baliq muhofazasi va 
boshqalar bilan shug‘ullanadigan xodimlarni jalb etish kerak. Bundan 
maqsad ilmiy metodlar va maxsus asboblar, qurilmalar va boshqa texnik 
vositalardan foydalanib, olingan axborot va namunalar to‘la-to‘kis 
aniqligi ta’minlanadi.
Ifloslangan joyni ko‘zdan kechirganda ko‘p hollarda markazdan 
boshlab keyin chetga chiqiladi., ya’ni ifloslash manbaidan tozalash 
inshootiga, suv to‘planadigan joyga, so‘ngra chiqindilar to‘kiladigan va 
ko‘miladigan yaqin hududga o‘tish, xullas spiral bo‘yicha harakat qilish 
maqsadga 
muvofiqdir. 
SHunday 
qilib, 
faqat 
ifloslanayotgan 

---

470 
manbanigina emas, balki chiqindilar, tashlandiqlar, o‘lgan baliq va 
boshqa hayvonlar to‘planib qolgan uchastkalarni ham o‘rganish 
imkoniyati yaratiladi. Bu uchastkalardagi suv, tuproq, o‘simlik va 
havodan namunalar olinadi. Videoga olish, suratga tushirish, shuningdek 
ifloslanish manbai, uning qoldiqlari, izlari va namuna olingan 
uchastkalarning chizmasi ko‘zdan kechirish bayonnomasiga ilova 
qilinadi.
Hujjatlarni tahlil qilish muhim ahamiyatga ega. Ular suv havzalari, 
tuproq va havoni zararlayotgan dalillar, shuningdek faunalarning qirilib 
ketishi, o‘rmon va boshqa o‘simliklarning yo‘qolishi to‘g‘risida 
ma’lumotlar beradi. 
Hujjatlar bilan tanishuv orqali, ba’zi mansabdor shaxslar vakolati, 
hujjatlarning talablariga rioya etish darajasi to‘g‘risida xulosa qilish 
mumkin. Bu ijtimoiy xavfli xatti-harakatlarni ifodalaydigan va jinoyat 
ishiga tirkab qo‘yadigan asosiy hujjatlar darajasini aniqlash imkoniyatini 
beradi. 
Hujjatlarni ularning to‘la-to‘kisligi va mantiqiyligi nuqtai 
nazaridan ham, tuzatish va qo‘shimcha kiritish imkoniyatlarini texnik-
kriminalistik vositalarni joriy etish orqali aniqlash bilan ham chuqur