Omuxta yem texno 111

Yog`lar. Oziqlar zootexnika aniliz qilinganda ulardagi xom yog` ham aniqlanadi. 
Xom yog`ga xakikiy yog`dan tashqari mum, xlorofill, smola (o`simlik shirasi), rang 
beruvchi moddalar, organiq kislotalar, fosfatitlar, sterin va boshqa birikmalar kiradi. 
Yog`lar tarkibida turlicha birikuvda uglorod, vodorod va kislorod bo`ladi. Yog`lar 
tarkibida boshqa to`yimli moddalarga nisbatan kislorodning kam va uglerod hamda 
vodorodning ko`pligi tufayli ular oksidlanish jarayonida uglevodlarga nisbatan 2,25 
marta ko`p energiya ajratadi. SHuning uchun ham yog`lar yuqori kaloriyaga egadir. 
Yog`larning roli faqat ularning energiya qiymati bilan chegaralanib kolmaydi. 
Yog`lar struktura ashyosi sifatida xujayralarning protoplazmasi tarkibiga kiradi. 
Ayrim yog` kislotalari (linol, araxidon, linomen) hayvonlarning o`sish va 
rivojlanishida, modda almashinuvi protseslarining normal kechishi uchun zarurligi 
tufayli ular tomonidan oziqa bilan birga qabul qilinishi shart. Oziq yog`ining o`rtacha 
miqdori hayvonlarning yaxshi ishtaxasi, ovqat hazm bo`lishi va ichakka surilishini 
normallashtirish uchun muhimdir. Ovqat yog`i bilan birga organizmga yog`da 
eruvchi vitaminlar qabul qilinadi. 
Oziqlarda yog`ning yetishmasligi tufayli hayvonlar organizmi yog`da eruvchi 
A.D.E.K vitaminlari tanqisligiga uchraydi. 
Mineral moddalar. Mineral moddalr energetik qiymatga ega bo`lmasalarda chorva 
mollarini oziqlantirishda juda katta ahamiyatga ega. CHunki ular organizmda 
o`tayotgan modda almashinuvining barcha jarayonlarida aktiv ishtirok etadilar. 
Hayvonlarni maqsadga muvofiq oziqlantirishni tashkil etishda ratsiondagi kal’tsiy, 
fosfor, natriy, xlor, magniy kaliy, oltingugurt, temir, rux, marganets, mis, kobal’t, yod 
miqdorini normalashtirish lozim. Ayrim hollarda esa ratsiondagi ftor, brom, selen, 
molibden miqdorini ham hisobga olish shart. Bundan tashqari, keyingi yillarda tashqi 
muhitning ifloslanishi va qo`shimcha oziqa ishlab chiqarishda ximik va 
mikrobiologik texnologiyaning qo`llanilishi tufayli ratsionlagi simob, qo`rg`oshin, 
strontsiy miqdorini ham hisobga olish muhim ahamiyatga kasb etmoqda. 
Hayvonlarni to`la qiymatli oziqlantirishni tashkil etishda mineral moddalarning bir – 
biri bilan va boshqa ovqatlantirish omillari bilan murakkab aloqada ekanligini ham 
hisobga olish lozimdir. Kal’tsiy, fosfor va magniy o`rtasida, rux bilan mis, kaliy bilan 
magniy, natriy bilan kaliy, mis bilan temir, oltingugurt, mis bilan molibden o`rtasida 
juda yaqin bog`liqlik borligi aniqlangan. 

---

10 
Hayvonlarning mineral moddalarga bo`lgan ehtiyoji juda ko`p omillarga, avvalo 
ayrim elyementlarning almashinuv jarayonida bir – biriga munosabatiga, ularning 
surilish va ajratilish darajasiga, organizmda tuplanish miqdoriga bog`liq bo`ladi.