Omuxta yem texno 111

Hajmiy dozalash. Hajmiy dozalash uchnu eng keng tarklagani barabanli va 
tarelkasimon 
dozatorlardir.Barabanli 
dozatorlar 
retseptga 
katta 
miqdorda 
kushiladigan komponentlar uchun, tarelkasimonni esa-kam miqdorda kiritiladigan 
komponentlar uchun qo`llaniladi.Uzluksiz harakatlanuvchi DP-1 barabanli dozatori 
hajmiy dozalash printsipi bo`yicha ishlaydi, uning unumdorligi barabanning aylanish 
chastotasini uzgarish bilan boshqariladi.
Mahsulot dozator usti bunkeridan chikib, yumshatgich bellari bilan yumshatilib, 
baraban yacheykasini tuldiradi, qaysiki aylanish antijasida uni dozatorning pastki 
qismiga yunaltiradi. Mahsulot harakatlanib, doimiy magnit yoyi orqali o`tadi va 
metalmagnit aralashmalardan tozalandi. Mahsulot dozatorning patski qismidan 
yiguvchi zanjirli yoki vintli konveyorga qo`yiladi. 
21-rsmda tarelkasimon dozator tasvirlangan. Uning ishlash printsipi quyidagicha. 
Mahsulot dozator usti bunkeridan qabul qiluvchi bunkerga tushadi, uning 
konussiimon qismida agdargichning aylanuvchi bellari ta`sirida yumshashga duchor 
bo`ladi. Qabul qiluvchi bunkerning chiqaruvchi teshigidan chikib, yumshagan 
mahsulot diskning gorizontal yuzasiga tushadi va tabiiiy kiyalik burchagi ni hosil 
qiladi. Mahsulot disk bilan birga aylanib, kurakcha bilan undan tushiriladi va tarnov 
orqali yiguvchi konveyerga, sungra aralashtirgichga chiqariladi. Vaqt birligida 
dozatordan beriladigan mahsulot miqdori xalkali oralik bilan harakatlanuvchan 
tarnovning qo`yi kirrasi va disk yuzasi o`rtasidagi kattalikning uzgarishi, 
kurakchaning harakatlanishi hamda diksning aylanish chastotasini uzgarishi bilan 
urnatiladi. 
17-rasm. Tarelkasimon dozator 
1-qabul qiluvchi bunker; 2-sovurgich; 3-
kuzgaluvchan lotok; 4-disk; 5-kurakcha; 6-
kayirma lotok; I-mahsulotning kirishi; II-
mahsulotning chiqishi. 
Tarelkasimon tipidagi dozatorlar avvalo 
mineral va keyin oukvchan komponentlarni 
dozalash uchun qo`llaniladi.Bu dozatorlar 
mahsulotning 
bir 
tekisda, 
uzuluksiz 
uzatilishini, 
yanada 
ankirok 
dozalashni 
ta`minlaydi, namuna olishning kulayligini va 
uning 
nosozligini 
bartaraf 
qilishdagi 
oddiylikni 
va 
ta`mirlash 
kulayligini 
ta`minlaydi. 
Sanoatda tarelkasimon dozatorlarning bir necha xil modifikatsiyasi ishlab 
chiqariladi: DDT-turli komponentlarni dozalash uchun; DT, MTD va minerallar 

---

65 
uchun;DTK,DD-vitaminlar, mikroelyementlar va tuldiruvchilarni dozalash uchun 
.Omixta yem sanoatida hajmiy dozatorlarning boshqa shiplari (shnekli, lentali, 
vibratsion) keng qo`llanish olmadi. 
Har bir batareyadagi dozatorlar hajmiy ogirligi bo`yicha yaqin bir xil okuvchanlikka 
va boshqa fizik xossalari bo`yicha bir xil ko`rsatkichga ega bo`lgan ma`lum 
guruxdagi komponentlarga muljallangan.Omixta yem tarkibiga kiritiladigan 
komponentlar birtalay bo`lsa, uni dozalash uchun 2-3 dozator qo`llash 
mumkin.Dozatorlar ishlaganda ularga mahsulotning bir tekisda va uzluksiz tushib 
turishi ta`minlanishi lozim.Buning uchun dozator usti bunkerlarida hamma vaqt 
tayyorlangan xom ashyosi zaxirasi bo`lishini va uning bunkerlarga yopishib 
kolmasligini nazorat qilib borish kerak. Hajmiy dozatorlar ishi har smenada kamida 2 
marotaba nazorat qilinishi va uning natijalari maxsus jurnalga yozib borilishi kerak. 
Ishlab chiqarish korpusining dozator joylashgan kavatida retseptlar taxtasi osib 
qo`yiladi, va unga bur bilan retsept nomeri, komponentlar, ularning retsept bo`yicha 
kiritilishi miqdori, mos dozatorning 1 mino`tda o`tkazishi keark bo`lgan har bir 
komponentning hisobiy massasi yozib qo`yiladi. Bundan tashqari har bir dozatorga 
qaysi komponentga muljallangan bo`lsa, uni dozalash unumdorligi jadvali ham osib 
qo`yiladi. YAngi retsept bo`yicha omixta yem ishlab chiqarishga o`tishda har bir 
dozatorning unumdorlikdan bog`liq holda ulchash uchun 15-60 sek davomida 
dozalanadigan mahsulotdan olish yo`li bilan talab qilingan unumdorligi urnatiladi. 
Ruxsat berilgan farqdan yuqori bo`lsa dozator takroran sozlanadi.