1-Ma’ruza: Falsafa: uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Reja

mono – bir va theos – xudo): iudaizm (mil. av. VII asr), buddizm (mil. av. VI-V 

asrlar),  xristianlik  (I  asr)  va  islom  (VII  asr)  vujudga  keldi.  Xullas  har  bir  din 

ma’lum  falsafaga  asoslanadi.  Haq  dinning  asosi  to’g’ri  (analitik)  falsafadir,  haq 

bo’lmagan dinning asosi esa yolg’on falsafadir, yoki yolg’on muhokamalar ustiga 

qurilgan qarashlardir

1

. 

Falsafiy  dunyoqarash.  Miloddan  avvalgi  VII-VI  asrlarga  kelib  asosan  mif  va 

din ta’sirida odamlar dunyoqarashi nafaqat kengaydi, balki ancha murakkablashdi. 

U  mavxum  nazariy  fikrlash  qobiliyati  va  (to’plangan  bilimlar  ko’rinishida)  real 

asoslarga  ega  bo’lishi  natijasida  o’z  rivojlanishining  butunlay  yangi  darajasiga 

ko’tarildi.  Bunga,  hech  shubhasiz,  mehnat  taqsimotiga  olib  kelgan  rivojlangan 

                                                           

1

 Қаранг Ҳотамий С.М.Ислом тааккури тарихидан.-Т.:Минож, 2003. –Б.77. 

---

ijtimoiy-iqtisodiy  munosabatlar,  ma’lum  miqdorda  ortiqcha  mavjudlik  vositalari, 

bo’sh vaqtning paydo bo’lishi ham imkoniyat yaratdi. Bularning barchasi muayyan 

shaxslar  doirasiga  intellektual  faoliyat  bilan  professional  darajada  shug’ullanish 

imkonini berdi.  

SHunday  qilib,  taxminan  2500  ming  yil  muqaddam  dunyoqarashning  uchinchi 

shakli –falsafa paydo bo’lishi uchun zarur shart-sharoit Evropa va Osiyoda deyarli 

bir  vaqtda  yuzaga  keldi.  Dunyoqarashning  avvalgi  shakllari  –  mif  va  dindan 

farqli o’laroq, falsafa dunyoni e’tiqod va tuyg’ularga tayanib emas, balki aql va