|
16-modul. KO’RKEM GİMNASTİKA ShINIG’IWLARININ’ METODİKALIQ
O’ZGEShELİKLERİ
Ko’rkem gimnastikanın’ h’a’zirgi zaman o’zgeshelikleri
Ha’zirgi waqıtta ko’rkem gimnastika sportın olimpiadalıq tu’rine kiredi,
sportshılarımız texnikalıq sheberligi jag’ınan bellesedi h’a’m denesi menen
h’a’reketlerdi anıq h’a’m sulıw orınlaw, a’melleri muzıkag’a sa’ykes keliwi
kerek. Ko’rkem gimnastika menen shug’ıllanıwshılar h’a’r-qıylı predmetler
menen (bulava, obruch, top, skakalka h’a’m lenta menen) jumıs isleydi h’a’m
predmetsiz h’a’reketler, akrabatikalıq shınıg’ıwlar, xoreografiya h’a’m ayaq
oyın elementleri menen baylanıstırıp jumıs isleydi. Usı shınıg’ıwlar ko’rkem
gimnastika ushın en’ bir aykın o’zgeshelik h’a’m onın’ tiykarg’ı ma’nisi bolıp
tabıladı.
Gimnastikalardın’ sport sheberliklerine mına keyingi kompanentlerdi:
programma qıyınlıg’ı, kompazitsiyası h’a’m orınlaw sapalıg’ın o’z ishine
aladı.
Qıyınshılıq- kombinatsiyasının’ texnikalıq jaqtan bah’alılıg’ı, qıyın
elementlerdi anıqlaw, quramı h’a’m olardın’ mo’lsheri.
Kompazitsiya-waqıtqa
h’a’m ken’islikke qarap kombinatsiyada
elementlerdin’ durıs ta’rtip penen jaylastırıw.
Orınlaw-Jarıs programasında muzıka u’lken rol oynaydı. Muzıkalık
shıg’armanın’ quramı gimnastı minez-qulqına jeke o’zgesheliklerine
(fizikalıq, texnikalıq, psixologiyalıq jaqtan, manerligine h’a’m jasına h’.t.b)
juwap beretug’ın bolıwı kerek. Muzıkalıq jag’ınan gimnast h’a’reketinen
ma’deniyatı, sheberligi qansha jokarı bolsa, onın’ mu’mkinshiligi sonsha
jokarı boladı. Gimnastlardın’ sheber orınlaw aspektinin’ bir tu’ri-bul
xoreografiyalıq tayarlıq.
Xoreografiya-estetikalıq ta’rbiyashının’ en’ mA usılı, sonın’ menen birge
tvorchestvalıq qabiletti rawajlandıradı. Atap aytqanda sportshılarımız sol
xoreografiya sabaq barısında isskustvo menen jaqınnan tanısadı.
Shugıllanıwshılarda h’areketlerdi sulıw h’a’m durıs orınlawdı seziw, belgili
emonatsionallıq jag’dayda kewildegi sezimdi, qayh’ı-h’a’siretti korsetip biliw
ukıbın jetkize ala biliw. «Xoreografiya» tu’sinigi ayaq oyın isskustvog’a
qatnası bardın’: klassikalıq, xalıqlıq, tariyxıy-turmıs, zamanagoy ayak
oyınların o’z ishine aladı. Xoreografii-bul gimnastlardın’ h’a’reket islew
ma’deniyatın bayıtıwına mu’mkinshilik beredi h’a’m artistlik sheberlik penen
orınlawın asıradı. Gimnastlardın’ aykın o’zgesheliklerine karamastan
«Ma’nisli h’a’reketi» tu’sinigi ko’binese psixologiya tarawı menen baylanıslı.
Bul termini menen psixologiyalıq izertlewlerden bilsek boladı, psixologiyalıq
jag’dayda sırtkı ko’rislerden: ımlaw pantamima sıyaqlılardı anıq korsetiwdi
anlatadı. Ko’rkem gimnastikada psixologiyalıq tayarlıq u’lkken rol oynaydı.
Gimnastikadan arnawlı psixologiyalıq tayarlıq talap etiledi h’a’m bir
jarıstın’ o’zinde startlardın’ ko’pligine baylanıslı: 3-4 jarıslar qatara boladı,
sonın ishinde bir ku’nde 2-4 ma’rtelep oyınlardı atqaradı. Bul star
jagdaylarında ko’p qaytalawlar na’tiyjesinde (psixologiyalıq ku’sh-quwattı)
fizikalıq «mashıksız» h’a’m h’a’lsirew, na’tiyjesi u’lken psixologiyalıq
sharshayalarg’a alıp keledi. A’sirese gimnastlardın’ sporta jetiskenlik da’rejesi
to’reshilerimiz ta’repinen kvalifikatsiyamızg’a sa’ykes subektivlik bah’alaya
menen annı. Ko’rkem gimnastika to’reshileri, kombinatsiya orınlaya paytında
qoyılatugın baxasın, kompanentler sanının’ ko’pligin, orınlaw sheberligin
esapqa aladı, sebebi korkem gimnastikada qozg’alıwshı h’a’reketlerge ju’da’
bay.
Ko’rkem gimnastika-bul sporttın olimpiadalıq Turine kirip, bunda
sportshılarımız texnikalıq sheberligi jag’ınan jarısadı h’a’m denesinen orınlaytugın
qıyın h’a’reketlerdi predmetler menen qosa muzıka menen baylanıstırıp sulıya h’a’m
anıq orınlayaı kerek.
Tiykarg’ı makseti-gimnastlardın’ sport tayarlıgın-bul olimpiada oyınların
jen’iw-jarıstın’ en’ biyik darejesin, keyin ala Du’nya juzi chempionatı, Evropa h’.t.b.
qalalardı jen’iw bolıp tabıladı.
Jeke maqseti-gimnastlar kop trenerovkalar islewdin’ arkasında kandidat sport
sheberi, razryad normativlerin mengerip alıyaı lazım.
Sport tayarlıq boyınsha maseleler ko’rkem gimnastikada ulıyama tu’rler
boyınsha keyingi mag’lıwmatlardı:
1. Shugıllanıyashılardın’ ja’n-jaklama sırtkı forması h’a’m organizm
funktsiyasının’ unamlı rawajlandırıw.
2. Gimnastlarda to’mendegi fizikalıq qa’siyetlerdi rawajlandırıw: ku’sh,
iyiliwshenlikti, baylanıstırıwshılıqtı, (koordinatsiyanı), sekiriwshenlikti,
tezlikti, ten-salmaklılıktı saklaw h’a’m shıdamlalıqtı.
3. Ko’rkem gimnastika tabıslı h’a’reket islew ushın arnawlı bilim
sistemasın, epshillik h’a’m konlikpelerdi qa’liplestiriw.
4. Adamgershilik-jigerlik h’a’m etika-estetikalıq qa’siyetlerdi ta’rbiyalaw.
5. Arnawlı estetikalıq qa’siyetlerdi rayaajlandırıw: muzıkalıq, ayak oyın
qa’bileti, sulıw-itibarlıq h’a’m artistlik.
Kompazitsiyanın’ sapası: birinshiden, gimnastikalıq talaplardı orınlaw,
ekinshiden ko’rkemlik printsip jolları menen anıqlanadı.
Orınlaw sheberligi keyingi kompanentlerdi o’z ishine aladı:
a) texnikalıq-texnika na’tiyjeligi menen baylanıslı, sonın’ menen birge, minsiz,
taza, jen’il, anıq o’zine isengen bolıwı h’a’m elementlerdi orınlag’anda o’zin Erkin
uslawı, olardın’ qospası h’a’m pu’tkil kompazitsiyası:
b) fizikalıq-gimnastlardın’ fizikalıq h’a’reketleri menen baylanıslı:
amplitudalıq, dinamikalıq, h’a’reket jıldamlıg’ı, u’lken amplitudanın’ bar bolıwı
biyiklikke h’a’m uzaqqa ushıwı.
v) estetikalıq kompanentler statistikalıq h’a’m dinamikalıq jaqsı qa’ddi-
qa’wmetti, en’ joqarı ma’deniyat h’a’reketler sıpayılıqtı, ko’rkemlikti, sulıw h’a’m
na’zikliti h’a’m pu’tin-tutas etip orınlawdı u’yretedi.
g) muzıkalıq-ma’nislik kompanentin orınlaw sheberligi muzıkag’a say
h’a’reketler, onın’ xarakterine, ırg’ag’ına, dinamikasına h’a’m tepine, mazmunlı
orınlawda talap etedi. Korkem gimnastikada sport tayarlıg’ı-bul shug’ıllanıwshının’
ko’p jıllıq, jıl dawamında islenetugı, ja’n-jaqlama rawajlanıw ushın arnawlı
sho’lkemlesken protsess, oqıtıw h’a’m ta’rbiyalaw bolıp tabıladı. Sport tayarlıq
quramına kiretug’ın keyingi tu’rleri: fizikalıq, texnikalıq, taktikalıq, teoriyalıq h’a’m
jarıs tayarlıqların atap ketedi. Ko’rkem gimnastikada sport tayarlıq usılı:
Gimnastlardı sport tayarlıq paytında shınıg’ıwlar qollanıladı h’a’m tiykarg’ı,
ja’rdemshi h’a’m qayta tiklew bolıp 3 tipke bo’linedi.
Tiykarg’ı usıl – gimnastlarg’a jarıs programmasın du’zetug’ın shınıg’ıwlar
kiredi.
Ja’rdemshi usıl- shınıg’ıw protsesinde gimnasttın ja’n-jaqlama h’a’m
garmonikalıq rawajlandırıya maqsetinde qollanıladı.
Qayta tiklew usılı- en’ joqarı sport sheberligi etapında gimnastlarg’a kerekli
mo’lsherde jumıstı orınlaw den sawlıqqa zıyan kelmew ju’da’ ma’nisli. Oqıw-
trenirovka protsesinde arnawlı qurallar menen, inventar menen h’a’m oqıtıwdın’
texnikalıq usılı: audio h’a’m video, trenajerlar menen ta’minlew lazım.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
