O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
2.2.2. Шамолнинг ўртача тезлиги 
Шамол энергияси ишлатилиши жадаллиги ва самарадорли-
гини аниқловчи унинг асосий тавсифи, масалан, сутка, ой, йил 
ѐки бир неча йил давомида аниқланган ўртача тезлигидир. 
Шамолнинг ўртача тезлиги, берилган вақт даврида вақтнинг 
тенг интерваллари оралиғида олинган бир неча ўлчовларнинг 
ўртача арифметик қийматларидан олинган миқдордир. Агар, 
олинган барча ўлчовлар 
n
, ўлчовларнинг тартиб рақами 
i,
(
i
= 1, 
2, …, 
n
) ва тезликнинг унга мос қийматини 
v
i
, деб белгиласак, 
барча изланаѐтган ўртача тезликни аниқлайдиган ифода 
қуйидаги шаклга эга бўлади: 



n
i
i
v
n
v
1
1
)
(
.
(1.1) 
Хусусий ҳоллар учун ушбу аналитик ифодалар қуйидаги 
шаклга эга бўладилар. 
Агар бир сутка давомида 
L 
ўлчовлар олинган бўлса, бир 
ойда 
K 
сутка бўлса, у ҳолда тезликнинг 
j 
ой ва 
i 
йил учун 
ўртача арифметик қиймати қуйидагича аниқланади 
KL
v
v
L
l
l
j
i
K
k
i
i
m
/
)
(
1
,
,
1
,
,





.
(1.2) 

---

36 
Агар бир йилдаги ойлар сонини 
J 
деб белгиласак, у ҳолда 
йиллик ўртача тезлик қуйидаги шаклга эга бўлади. 
J
v
v
I
j
mij
ri
/
)
(
)
(
1



(1.3)
Шамолнинг энергетик қобилиятини аниқловчи ўртача 
тезлик ҳақидаги ҳаққоний маълумотларни олиш учун, тезлик-
нинг тасодифий қийматлари аниқлаш масаласи кўндаланг 
бўлиб қолади, яъни зарур бўлган ҳажмдаги ва ўлчовлар 
давомийлигини билиш зарур бўлади. Умумий ҳолатда, 
ўлчанган маълумотлар сони ортиши билан ўртача қийматни 
ҳисоблаш аниқлиги ва ҳаққонийлиги ортади. Ўртача тезликни 
рақамли баҳолашда ўртача тезликнинг вариация коэффициенти 
ишлатилади. Аксарият, ўртачалаштириш даври ортиши билан 
унинг қиймати пасаяди яъни, масалан, ўртача кўп йиллик 
тезлик кўп йилли ўртача тезликдан камроқ фарқга эга. 
Масалан, Россиянинг Кольск ярим ороли қирғоқларидаги 
шамол 
тезлигининг 
хронологик 
ўзгаришлари 
бўйича 
маълумотларни тўплашда шу маълум бўлдики, шамолнинг 
ўртача кўп йиллик қийматларини ва ўртача йиллик шамол 
тезликлари вариациясини йилдан йилга аниқлаш учун 10 
йиллик назоратларни аниқлаш етарли экан.