|
167
3.18-жадвал
Республикада тадбиркорлик субъектлари томонидан алоҳида турдаги
озиқ-овқат маҳсулотлари истеъмолини чизиқли ва чизиқсиз
функциялари
157
№
Маҳсулотлар номи
Прогноз учун
функциялар
R
2
F-статистика
1
Гўшт ва гўшт
маҳсулотлари:
Чизиқли функция
Y
go’sht
=28,12+1,09*t
i
0,76
44,9
Чизиқсиз функция:
-даражали
-кўрсаткичли
-гипербола
Y
go’sht
=26,014* t
i
0,182
Y
go’sht
=1,396*1,036
ti
Y
go’sht
=32,84-155,41/t
i
0,46
0,54
0,58
23,2
35,9
39,4
2
Сут ва сут
маҳсулотлари:
Чизиқли функция
Y
sut
=99,8+4,5*t
i
0,45
11,3
Чизиқсиз функция:
-даражали
-кўрсаткичли
-гипербола
Y
sut
=88,84* t
i
0,215
Y
sut
=1,57*1,049
ti
Y
sut
=120,6-570,6/t
i
0,35
0,40
0,38
6,2
5,9
7,5
3
Нон ва нон
маҳсулотлари:
Чизиқли функция
Y
non
=96,9-1,39*t
i
0,63
23,8
Чизиқсиз функция:
-даражали
-кўрсаткичли
-гипербола
Y
non
=97,62* t
i
-0,074
Y
non
=1,49*1,044
ti
Y
non
=87,6-414,52/t
i
0,55
0,44
0,28
19,5
15,3
17,8
Жумладан, прогноз учун энг қулай функция бу гўшт ва гўшт
маҳсулотлари истеъмоли (R
2
=0,76), нон ва нон маҳсулотлари учун (R
2
=0,63)
ҳисобланади. Республикада тадбиркорлик самарадорлигини ошириш
мақсадида тадбиркорлик субъектларини сонини аниқловчи кўп омилли
эконометрик модел ишлаб чиқилган. Бу моделга омилларнинг таъсир
натижаси қуйидаги жадвалда орқали унинг таъсирчанлик (эластилик)
коэфицентлари аниқланган («3.19-жадвалга қаранг»).
157
Муаллиф ҳисоб-китоблари. Манба:Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотлари
168
3.19-жадвал
Республикадаги тадбиркорлик субъектлари сонига таъсир этувчи
омилларнинг эконометрик модели натижалари
158
Метод: Энг кичик квадратлар усули
Танланма даврлар: 2003 2018
Қабул қилинган кузатишлар сони: 16
Ўзгарувчилар
Коэффициент
Стандарт
хатолик t-статистика
Эҳти-
моллик
Тадбиркорлик
субъектларини
рўйхатдан ўтказиш жараёнлари сони
(LN_PROCED_)
0.144604
0.197495
0.732191
0.4827
Рўйхатдан ўтиш учун кетадиган
ўртача
вақт
харажатлари-кун
(LN_DAY)
-0.084383
0.087237
-0.967285
0.3587
Рўйхатдан ўтказишнинг расмий
харажатлари (LN_COST)
-0.048429
0.066894
-0.723977
0.4875
Суд фаолиятини регламентация
қилувчи
процедуралар
сони
(LN_EPROCED)
-0.318591
0.114337
-2.786424
0.0212
Шартнома
шартларини
бажаришнинг расмий харажатлари
(LN_ECOST)
0.189020
0.091006
2.077013
0.0676
Озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб
чиқариш ҳажми (LN_Q)
-0.176905
0.443211
-0.399143
0.6991
Константа (C)
6.243916
0.334152
18.68588
0.0000
R
2
0.716283 F-статистика 3.786961
Эҳтимоллик қиймати
0.036489 Дарбин-Уотсон ста. 3.083
Бу
қуйидаги
модел
кўринишига
келади,
яъни
регрессия
коэффициентлари қўйилгандан кейинги ҳолати:
it
it
it
it
it
it
LN(Q)
*
0,18
-
LN(ECOST)
*
0,19
)
LN(EPROCED
*
0,31
-
LN(COST)
*
0,048
-
LN(DAY)
*
0,084
-
LN(PROCED)
*
14
,
0
24
,
6
)
(
t
i
ENTERP
LN
(4.4)
Кўрсаткичлар қийматларидаги ўзгаришлар натижасида келажакда
тадбиркорлик субъектлари сонининг ортишига таъсир қилувчи омиллар
тўғрисида қуйидаги хулоса ва фикрларни баён қилиш мумкин.
Биринчидан
, моделда келтирилган 8 та кўрсаткичдан 2 таси, яъни
минимал капитал 2014 йилдан бошлаб таъсирчанлик даражаси бўйича
чиқарилган, судларда жанжалли ҳолатларни ҳал қилиш учун кетадиган вақт–
158
EViews-9.1 дастурий пакет асосида ҳисоблаб топилган.
169
кун маълумоти Ўзбекистон Республикаси давлат статистика қўмитасида
ҳисоби юритилмасилиги сабабли маълумот олинмади. Фақатгина иккинтаси
– яъни тадбиркорлик субъектларини рўйхатдан ўтказиш жараёнлари сони,
ҳамда шартнома шартларини бажаришнинг расмий харажатлари (қарз
мажбуриятлари суммасига нисбатан % ҳисобида) тадбиркорлик фаоллигига
энг кучли таъсир кўрсатади. Тадбиркорлик субъектларини рўйхатдан
ўтказиш жараёнлари сони 1 кунга камайиши, тадбиркорлик субъектлари сони
0,14 пункт кўпайишига, шартнома шартларини бажаришнинг расмий
харажатлари 1 фоизга камайиши эса тадбиркорлик субъектлари сонини 0,19
пункга кўпайишини белгилайди.
Иккинчидан,
рўйхатдан ўтиш учун сарфланадиган кун (DAY)ни ҳам
4 кундан 2 кунга, суд фаолиятини регламентация қилувчи процедуралар сони
(EPROCED) 18 кундан 15 кун қисқариши ҳисобига DAYни 2 кунга
қисқариши 0,084 пунктга, EPROCEDни 3 кунга қисқариши 0,31 пунтга
республикада тадбиркорлик субъектлари сонини кўпайишига таъсир қилади.
Учинчидан,
процедуралар
сони
камайишидаги
ўзгаришлар
тадбиркорлик субъектлари ялпи сонининг ўсишига ижобий таъсир қилса-да,
лекин прогноз бўйича у кейинги йилларда ўсиш суръатининг бироз
пасайишига олиб келади. Илмий ишда озиқ-овқат маҳсулотларини барқарор
иқтисодий ривожланиш шароитида ишлаб чиқаришга оид ҳолатини таҳлил
қилиш учун чизиқли модел таклиф этилган. Ушбу модел бўйича ўтказилган
ҳисоб-китоблар натижаси қуйидагича («3.20-жадвалга қаранг»):
Илмий ишда 4 та турдаги озиқ-овқат маҳсулотларини келгуси даврда
ишлаб чиқариш ҳажмини аниқлайдиган натурал логарифмлик чизиқли
модель таклиф этилган. Озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш
ҳажмини гўшт, сут, нон ва полиз ва сабзавот маҳсулотлари турлари бўйича
омилларнинг таъсирчанлик коэфицентлари ишлаб чиқилган. Шунингдек,
биринчи
гўшт
маҳсулоти
ишлаб
чиқариш
ҳажмини
3.20-жадвалда келтирилган ҳисоб-китоб натижалари асосида қуйидагича кўп
омилли регрессион моделга эга бўлдик:
170
Do'stlaringiz bilan baham: |
