Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси

1.3. И қ ти со д и й хав ф си зл и к н и н г м охи я ти ва
тарк и би й эл ем ен тл ар и
Миллий хавфсизликнинг муҳим таркибий қисми, уни 
таъминлашнинг энг муҳим шарти еки омили, кўрсат- 
кичи иқтисодий хавфсияликдир. “Иқтисодий хавфсиз- 
лик” тушунчаси энг умумий тарзда мамлакатнинг мод- 
дий ва номоддий, қайта тикланадиган ва тикланмайди- 
ган иктисодий салоҳиятини ифодалайди.
“Иктисодий хавфсизлик” тушунчасининг мазмуни 
илмий адабиётларда турлича талқин қилинади. Бир гуруҳ 
олимлар мазкур иқтисодий тушунча мазмунини мамла- 
катнинг етарли мудофаа салоҳияти, давлат сиёсатининг 
ижтимоий йўналтирилганлиги, миллий манфаатларни 
ҳимоя қилишни кафолатлашга кодир бўлган иқтисоди- 
ёт ва ҳокимият институтларининг ҳолати сифатида таъ-
15
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

рифлайдилар1". Шунингдек, уни ҳокимият институтла- 
рининг иқтисодиётни ривожлантиришга қаратилган мил- 
лий манфаатларни ҳимоя қилиш ва рўёбга чикариш ҳамда 
жамиятнинг ижтимоий-сиесий барқарорлигини қуллаб- 
қувватлаш механизмларини яратишга қодирлиги ва тай- 
ёрлиги деб ҳам талқин қиладилар11.
Иккинчи гуруҳ олимлар мазкур тушунчани халқ- 
нинг муетақил равишда ташқи кучларнинг аралашуни- 
сиа ва тазйиқисиз ўз иқтисодий тараққиёт йўли ва шакл- 
ларини белгилаб олишига имкон берувчи ҳолат сифа- 
тида тавсифлайдилар*
1
1
12.
Учинчи гуруҳ олимлар “иқтисодий хавфсизлик” ту- 
шунчасини иқтисодиётнинг ижтимоий эҳтиёжларни са- 
марали қондиришга қодирлиги деб таърифлайдилар13.
Тўртинчи гуруҳ олимлар эса мазкур тушунчани иқги- 
содиётнинг прогрессив ривожланиши ва нормал даража- 
да амал кшшшининг муҳим шарти, иқтисодиёт соҳасида 
шахс, жамият ва давлатнинг ҳаётий муҳим манфаатла- 
рининг ички ва ташқи таҳдидлардан ҳимояланиши деб 
тавсифлайдилар. Уларнинг фикрича, иқтисодий хавф- 
сизликни таъминлаш ҳаётий муҳим манфаатлар, шахс, 
жамият ва давлат мавжудлиги ҳамда уларнинг прогрес- 
сив ривожланиш имкониятларини ишончли тарзда таъ- 
минлайдиган эҳтиёжларнинг қондирилиши демакдир14.
Т.Е.Кочергина “иқтисодий хавфсизлик” тушзшчаси- 
га иқтисодий тизимнинг ўзини-ўзи ўзгармас ҳажмлар- 
да, доимий миқдорий ва сифат жиҳатдан такрор иш-
" Экономическая безопасность Пронзводство, финансм, банки. -М.: 
ЗАО «Финстатинформ*. 1998. - С.12.
11 Ўша ерда.
11 Жандаров Л М , Петров А.А. Экономическая беаспасность России 
определения, гипогезь!, расчетьг// Безопасность. 1994, №3, — С.8.
13 А рхипов А., Городецкий А . М ихайлоя Б. Э коном ическая 
безопасногть: оценки, проблемм, способь! обеспечения / / . Вопрось! 
экопомики №12, 1994.
м Прохожев А., Корнилов М. О проблеме критериев и оценок 
экономической безопасности / / Обшество и экономика, №4, 2003.
16
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

лаб чиқариш имкониятига эга бўлган ҳолати деб таъ- 
риф беради15 *
.
Д.В.Гордиенконинг фикрича, иқтисодий хавфсизлик 
миллий хўжаликнинг ички ва ташқи таҳдидлардан 
ҳимояланиш ҳолати бўлиб, бу ҳолат жамиятнинг из- 
чил ривожланишини, ички ва ташқи салбий омиллар 
таъсир кўрсатаетган шароитда ҳам иқтисодий ва иж- 
тимоий барқарорлигини таъминлайди1й.
Таниқли рус иқтисодчиси Л.И.Абалкин ушбу тушунча 
моҳиятини очиб берувчи уч элементни кўрсатиб берган:
- иқтисодий мустақиллик. Ҳозирги жаҳон хўжалиги 
шароитида иқтисодий мустақиллик абсолют характер- 
га эга эмас, чунки халқаро меҳнат тақсимоти миллий 
иқтисодиёгларни бир-бирига ўааро боғлиқ қилиб қўяди. 
Бундай жараёнда иқтисодий мустақиллик давлатнинг 
иқтисодий ресурслар устидан назорат ўрната олиш 
имкониятини, жаҳон савдоси, кооперация алоқалари, 
илмий-техника ютуқларини айирбошлашда тенг ишти- 
рок этиш ва рақобатбардошликни таъминлайдиган иш- 
лаб чиқариш, самарадорлик ва сифат даражасига эри- 
шишни англатади;
- миллий иқтисодиётнинг барқарорлиги. У шаклидан 
қатъи назар мулкчиликнинг ҳимоя қилиниши, тадбир- 
корлик фаоллиги учун ишончли шароит ва кафолат- 
ларнинг яратилиши, мамлакатдаги ҳолатнинг ёмонла- 
шувига, беқарорликка олиб келувчи омилларнинг жи- 
ловланишини (яъни иқтисодиётдаги криминал тузил- 
маларга қарши кураш, даромадлар тақсимланишида 
жиддий ф арқлар, табақаланишнинг келиб чиқиши, 
ижтимоий зиддиятларнинг кескинлашиб кетишига йўл 
қўймаслик) такозо этади;
- ўз-ўзидан ривожланиш ва тараққий этишга қодир-
15 Кочергина Т.Е. Экономическая безопасногть. - Ростов-н/Д: Феникс, 
2007. -С 6.
’* Гордиенко Д.В. Основм экономичес.кой безопасности государства. 
Курс лекций: учеб-метод пособие. -М : а>ицангм и гтат—
■
-у 
ИНФРА-М. 2009. -С.Я.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

лик. Бу эса инвестициялар ва инновация учун қулай 
муҳитнинг яратилиши, ишлаб чиқаришнинг мунтазам 
модернизациялашуви, янгиланиши ва такомиллашиб 
бориши ҳамда ходимларнинг билим, касб-малака, уму- 
мий маданий даражаларининг ўсиб бориши миллий 
иқтисодий барқарорлик мавжудлигининг аарурий шар- 
тига айланишини ифодалайди17 (1.3.1-чизма).