Mab3У. Табиатни муҳофаза қилишнинг илмий асослари режа. Биосфера тушунчаси ва унинг таркибий

Озон (О
3
) кислороднинг аллотропик шакл ўзгариши бўлиб, 
у ультрабинафша нурлари ҳамда ҳаводаги электр заряди 
таъсирида кислород молекулаларининг парчаланишидан
ҳосил бўлади. Бу газ атмосферанинг 70 км баландлигигача
бўлган қаватида учрайди, бироқ унинг энг зич жойлашган
ўрни 25-30 км баландлик оралиғида бўлиб, бу ерда у “озон 
қатлами”ни ҳосил қилади. 

---

Агар гипотетик маънода озон гази сиқилса, бу қатламининг
қалинлиги 1-3 мм ташкил қилади. Унинг оғирлиги
атмосфера ҳавоси умумий оғирлигининг 10 миллиондан бир
қисмига тенг. Лекин шунга қарамай озоннинг биосферадаги
аҳамияти беқиёс каттадир. Агар ер юзига келаётган қуёш
нурининг 20% атмосферада тутиб қолинадиган бўлса, унинг
13% фақатгина озон қатламида тутилади. Озон қавати ўзида
айниқса қуёш нури таркибидаги ультрабинафша нурларни
кўпроқ тутиб қолади. 

---

Озоннинг ер юзини ортиқча ультрабинафша нурлардан
ҳимоя қилишидан ташқари унинг ер усти ҳавосидаги
табиий миқдори нафас олиш жараёнини
енгиллаштиради.
Бироқ ҳавода озоннинг кўпайиб кетиши организмга
зарар қилади, унинг миқдори 0,02-0,03 мг/л етганида
инсоннинг нафас йўллари яллиғланиб, зотилжам
касаллиги келиб чиқади.

---

Бундан ташқари, озоннинг парчаланишида совутгич
техникасида ишлатиладиган хлорфторуглерод
бирикмалари, яъни фреон моддасининг ҳам жиддий
таъсири бор.

---

Вена конвенцияси ва Монреал анжумани баёнига кўра дунё