O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Nitrofuran unumlari
antiseptiklarning muhim guruhi hisoblanadi. Ularga 
furatsillin
( nitrofuran, nitrofurazon) lar mansubdir. Nitrofuranlar keng ta'sir 
spektriga egadirlar. Ular grammusbat va grammanfiy bakteriyalar va sodda 
jonivorlarga xalokatli ta'sir ko‘rsatadilar. Furatsillin asosan sirtga ishlatiladi, ya'ni 
jarohatlarga, teri va shilliq qavatlarga ishlov berish, seroz va bo‘g‘in bo‘shliqlarini 
yuvish uchun. Furatsillinni bemorlar asosan yaxshi qabul qilishadi. Ba'zan u 
sensibilizatsiya, dermatit rivojlantiradi.
Fenol guruhi
va uning ko‘pgina hosilalari 
mashxur bo‘lgan aromatik qatordagi antiseptiklarni o‘z ichiga olgan. 
Ularga oksibenzollar (toza fenol) va dioksibenzollar (rezorsin va boshqalar) 
mansub. Fenol asosan bakteriyalar va zamburug‘larni vegitativ shakillariga ta'sir 
etadi. Fenol eritmalari asboblar, uy ro‘zg‘or anjomlarini dezinfeksiyalash uchun 
qo‘llaniladi. Fenol zaharli va yuqori darajada lipofillikga ega ekanligi tufayli teri 
va shilliq qavatlardan oson so‘rilishini yodda tutmoq lozim.
Rezorsin 
antiseptik 
ta'siri 
bo‘yicha 
fenoldan 
sustroq. 
Kichik 
konsentratsiyalarda rezorsin keratoplastik, katta dozalarda keratolitik xossaga ega. 
Uni ba'zi teri kasalliklarda (ekzema, seboreya va boshqalar), kon'yuktivitda 
qo‘llashadi.
_______________________ 
1 
Metall buyumlarni sterilizatsiyalashda ularni zanglanishini oldini olish maqsadida 
korroziyaga qarshi vositalar qo‘shiladi 
Qayn qatroni
tarkibida fenol va uning hosilalari, yelim va boshqa birikmalar 
bor. Dori vosita qayn po‘stlog‘ini quruq haydashsh yo‘l bilan olinadi. Qayn qatroni 

---

- 815 -
mikroblarga qarshi, keratoplastik, keratolitik va yallig‘lantirish ta'siriga ega. Uni 
ko‘pgina teri xastaliklari va qo‘tirni davolashda qo‘llashadi. 
Qayn 
qatroni 
yaralar 
va 
jarohatlarni 
davolashda 
ishlatiladigan 
A.V.Vishnevskiyning balzamik linimenti (
Vishnevskiy surtmasi
), hamda qo‘tir va 
terini zamburug‘lar bilan jarohatlanishida qo‘llaniladigan 
Vilkinson
surtmasini 
asosiy tarkibiy qismlarida biri bo‘lib hisoblanadi. 
Bo‘yoqlar guruhiga
xar-xil kimyoviy tuzilishiga ega bo‘lgan ko‘pgina 
birikmalar kiradi. Trifenilmetan hosilasi bo‘lgan 
brilliant yashili
eng ko‘p 
qo‘llaniladi. Ba'zan fenotiazin hosilasi 
metilen ko‘ki
va akridin hosilasi 
etakridin 
laktat
ishlatiladi. 
Bo‘yoqlarga eng sezgir gramm musbat koklardir. Brilliant yashili yuqori 
faollikka ega va nisbatan tez ta'sir etuvchi antiseptik hisoblanadi. Oqsillar ularni 
samaradorligini 
susaytiradi. 
Asosan 
terining 
yiringli 
jarohatlanishida 
(piodermiyalarda) sirtga qo‘llaniladi. 
Metilen ko‘ki (metiltioniy xlorid) faolligi bo‘yicha brilliant yashilidan 
sustroq. Uni sirtga antiseptik sifatida va peshob yo‘llari infeksiyalarida ichishga, 
hamda sianidlar bilan zaharlanganda tomirga kiritish tavsiya etilgan. Metilen ko‘ki 
(katta dozalarda) gemoglobinni metgemoglobinga aylantiradi, u esa sianidlar bilan 
bog‘lanib zaharligi past bo‘lgan sianmetgemoglobin hosil qiladi.
Etakridin laktat (rivanol) sariq rangga ega. Uni faolligi ancha yuqori bo‘lsa 
ham ta'siri sekin rivojlanadi. Uni sirtga va infeksiyalangan bo‘shliqlar (plevra, 
qorin), peshob xaltasi, bachadonni yuvish uchun qo‘llashadi.
Tarkibida galogenlarni tutgan dori vositalar asosan 
xlor
yoki 
yod 
birikmalardan iborat. Eng faol antiseptiklar elementar galogen tutgan yoki uni 
ajratuvchisi hisoblanadi. Kuchli oksidlovchi xossasiga ega bo‘lgan gipoxlorid 
(NOSl) kislotasini hosil bo‘lishi muhim ahamiyatga ega.
Xlorni ajratuvchi dori vositalardan biri antiseptik va dezodorantlik
1
xossasiga 
ega bo‘lgan