O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Qonning ivishining pasaytiruvchi vositalar
 
(Antikoagulyantlar)
Ta’sir tabiatiga asoslanib antikoagulyantlar ikkiga bo‘linadi(7.2-sxema): 
1.
Bevosita ta’sirli antikoagulyantlar: (
geparin
). 
2.
Bilvosita ta’sirli antikoagulyantlar: (qon ivishi faktorlarini sintezini 
susaytiruvchilar)-
neodikumarin, fenilin, sinkumar. 
Geparin
 
– semiz hujayralarda hosil bo‘ladigan tabiiy qon ivishiga qarshi 
vosita. Jigar va o‘pkada ko‘p bo‘ladi. Tibbiyot amaliyoti uchun so‘yilgan qora 
mollarning o‘pkasidan ajratib olinadi. Geparin mukopolisaharid bo‘lib, 

---

- 601 -
molekulyar og‘irligi 15000-20000, tarkibida sulfat kislota qoldig‘i 
bo‘lganligidan kuchli kislotalik xossasiga ega. Eritmalari manfiy zaryadga ega 
bo‘lganligi, qon ivishida ishtirok etuvchi oqsillar bilan birikishga imkon beradi.
Geparin qon zardobidagi antitrombin III (kofaktor) bilan bog‘lanadi va 
trombin faolligini susaytiradi, natijada fibrinogen fibringa aylanmaydi. Bundan 
tashqari geparin protrombinni trombinga aylanishga qarshilik qiladi. Dori 
vositaning antikoagulyantlik ta’siri in vivo va in vitro sharoitida ham namoyon 
bo‘ladi. Katta dozalarda geparin trombositlar agregasiyasini tormozlaydi. 
Geparinni faqat tomirga kiritiladi, geparin jigarning geparinnaza fermenti 
ta’sirida parchalanadi. Geparin lipoproteinlipaza fermentini ajralishiga sabab 
bo‘ladi va triglitseridlarning erkin yog‘ kislotalarigacha parchalaydi. Natijada 
qonda lipidlar miqdori kamayadi. Geparinning miqdori qonda oshib ketsa 
(dozasi oshirib berilganda), uning antagonisti musbat zaryadli protamin sulfat 
qo‘llaniladi. (u baliq spermasidan ajratib olingan), natijada geparin faolligi 
susayadi va erimaydigan kompleks hosil bo‘ladi. Protamin sulfat tomirga 
kiritiladi, 1mg protamin sulfat 100 ED geparinni faolsizlantiradi.

---

- 602 -
Natriy gidrotsitrat
 – 
antikoagulyant bilvosita ta’sirli, chunki Sa
++
ionlarini 
bog‘lab qon ivishini to‘xtatadi. Asosan 4-5% eritmada, qon konservatsiyasida 
qo‘llaniladi.
Bilvosita antikoagulyantlar