34
rr°
т°
1 shnek
silindr
5-rasm.
Ishqalanish koeffitsiyentini kamaytirish diagrammasi.
Shneklardan chiqishda suv temperaturasining pasayib borishi
6-rasm.
M asalan, polietilendan buyum olish jarayonida bu farq 30—40°C
ni tashkil etadi. Lekin shnekning harorati past b o ‘lsa, granulaning
suyuqlanishi qiyinlashadi (qovushqoqligi oshadi), gomogen massa
hosil bo‘lishi qiyinlashadi. N atijada m ashinaning ish unum dorligi
pasayadi (
Q
) va nisbiy q u w ati (
N)
ortadi. Buni 6-rasm dan ko'rish
mumkin.
Suyuqlanm ani silindr ichida aralashtirish jarayonida mexanik
energiyaning bir qismi issiqlik energiyasiga aylanadi. Issiqlik ajralishi
chervyakning aylanish soni oshishi bilan oshib boradi. Ajralayotgan
Issiqlik qiymati ortgan sari ayrim paytlarda tashqaridan isitishga hojat
bo'lm aydi.
Ekstruderning ishlashiga granulaning shakli va o ‘lcham i katta
to
’sir ko'rsatadi. Agar granula katta o ‘lchamga ega bo‘lsa, suyuqlanma
k h id a havo qolishi m um kin. B u olingan buyum da pufak hosil
bo'lishiga olib keladi.
35
X uddi shunga o'xshash buyum sifatiga suyuqlanm aga t a ’sir
qilayotgan kuchlanish va deformatsiya tezligi ham ta ’sir ko'rsatadi.
Agar kuchlanish ortib ketsa (n o rm adan yuqori), buyum sirtida
notekislik, qalinlanish va sifatiga salbiy ta ’sir qiluvchi boshqa
ko'rsatkichlar paydo b o ‘ladi.
Odatda silindr harorati shnek haroratidan yuqori bo‘ladi. Shu
sababli dastlab suyuqlanayotgan polim er plyonkasi silindr devorida
paydo bo‘ladi. Suyuqlangan materialning harakati silindr yuzasida va
granulaning shnek atrofida siljishi tufayli yuzaga keladi. Granulaning
su y u q lan ish i tufayli u n in g h ajm i kam ay adi, sh u n in g u c h u n
suyuqlanish zonasida shnekning chuqurligi kamayib boradi, buning
hisobiga asta-sekin siqish va zichlanish sodir bo‘ladi. Suyuqlanish
qancha tez tam om bo‘lsa, suyuqlanma shuncha aralashadi va u bir
tekis b o ‘ladi.
M e ’y o rla sh z o n a s id a s u y u q la n m a h a ra k a ti q o v u sh q o q -
oquvchanlik tarzida bo‘ladi. Bunda shnekning aylanishi, silindr
devoriga yopishgan polimerning ta ’siri katta.
Ekstruziya texnologik jarayonlari aniq texnologik jarayonga
qarab h iso blanadi. M asalan , kristallan ish va buyum m a ’lum
kristall darajasiga ega bo‘lishi uch u n suyuqlanm ani sovitish tezligi
va n o sta tsio n a r issiqlik o ‘tkazuv chanlig ig a qarab e k stru d atn i
chiqarish tezligi va ekstruderning ishlab chiqarish hajm i aniq
lanadi.
A m o rf p o lim e rla rd a n b u y u m o lish d a e k stru z iy a te z lig i
oriyentatsiya darajasiga qarab aniqlanadi. Unda ekstrudentda notekislik
hosil b o ‘lishini (эластическая турбулентность) e ’tiborga olish
zarur.
Statsionar holatda quyidagi tenglikka rioya qilish zarur:
6 y u
G 0q
^ m e ’yor
B u yerda:
Qyu -
yu klash, Qoq - o q u v ch an lik , £>me,yor -
m e’yorlash.
Bundan tashqari suyuqlanmaning m a’lum shaklga aylanishida va
shakldan chiqayotganda sodir bo‘ladigan jarayonlar hisobga olinishi
kerak: m akrom olekulalar darajasining siljish tezligiga bog‘liqligi,
36
suyuqlanm aning tortish kuchi va tezligi, suyuqlanm a oqim ining
elastikligini tiklash va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: |