Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

Nazorat uchun savollar. 
1.
Buxgalteriya hujjatlari haqida tushuncha. 

---

62 
2.
Hujjatlashtirish va uning ahamiyati.
3.
Hujjatlar aylanishi haqida tushuncha.
4.
Hujjatlar aylanishi grafigi. 
5.
Hujjatlarni majburiy rekvizitlari 
6.
Hujjatlar turkumlanishi. 
7.
Hujjatlarni qayta ishlash tartibi. 
8.
Inventarizasiya va uning ahamiyati. 
9.
Inventarizasiyaning turlari. 
10.
Inventarizasiya natijalarini rasmiylashtirish.
 
 
 
9-mavzu. Buxgalteriya hisobining registrlari va shakllari. 
Reja. 
9.1.Hisob registrlari haqida tushuncha, ularning roli va ahamiyati. 
9.2.Hisob registrlarining turkumlanishi va shakllari. 
9.3.Registrlardagi xato yozuvlar tuzatish usullari.Hisob registrlarida 
yozuvlarni olib borish.
9.4.Buxgalteriya hisobi shakllari. 
9.5.Buxgalteriya hisobining memorial-order shakli. 
9.6.Buxgalteriya hisobining jurnal-order shakli.
 
9.1.Hisob registrlari haqida tushuncha, ularning roli va ahamiyati. 
Xo’jalik faoliyati to’g’risida tegishli ko’rsatkichlarni olish uchun hujjatlarda keltirilgan ma’lumotlar 
kerak bo’ladi. Buning uchun bu ma’lumotlar hujjatlarda iqtisodiy mazmuniga qarab guruhlangan va 
ro’yxatga olingan bo’lishi kerak. Bunday ro’yxatga olish hujjatlarning saqlanishi ustidan nazorat 
qilish hamda ularda aks ettirilgan ma’lumotlarning aniqligini ta’minlovchi hisob registrlari yordamida 
amalga oshiriladi.Hisob registrlari dastlabki axborot tashuvchilarda qayd etilgan mavjud mablag’lar 
va operasiyalar to’g’risidagi ma’lumotlarni ro’yxatga olish, guruhlash uchun moslangan qog’oz 
varaqlaridan iborat yoki 
hisob registrlari
deb-hisob yozuvlarini olib borishga mo’ljallangan maxsus 
grafalangan qog’ozlarga aytiladi. 
Hisob registrlari har xil tuzilishga ega bo’lib, ikki belgisi - mazmunning hajmi va yozuv xarakteriga 
qarab guruhlanadi. 
Mazmunning hajmiga qarab sintetik va analitik registrlarga bo’linadi. Bunday bo’linish sintetik va 
analitik ma’lumotlarning hisobda har xil vazifalarni bajarishi bilan bog’liqdir. Sintetik va analitik hisob 
registrlari bir-birlaridan ma’lumotlarning mukammallik darajasi hamda ko’rsatkichlarining guruhlanishi 
bilan farq qiladi. Sintetik registrlarning tuzilishi, eng avvalo, buxgalteriya hisobining shakliga bog’liq 
bo’ladi, ko’pgina analitik registrlarniki esa ularda hisobga olinadigan obyektlarning xususiyatlariga 
bog’liq. Analitik hisobda eng keng tarqalgan kartochkalarning shakllarini ko’rib chiqamiz. 
Ikki tomonlama shaklda debet va kredit schyotlarining chap va o’ng tomonlari joylashtirilgan bo’ladi. 
Har bir tomonida sana, yozuv raqami, matn va summa uchun mustaqil ustunlar ajratiladi. 
Kartochkaning chap tomoni 
200_y._______________________________
(schyotning nomi) 
Yozuv 
Yozuv matni 
Sana 
№ 

---

63 
Faqat pulda ifodalanadigan debitorlar , kreditorlar, banklar bilan va boshqa hisob - kitoblar bo’yicha 
operasiyalarni hisobga olish uchun kartochkalarning kontokorrentli shakli qo’llaniladi. 
Kontokorrent shakl 
Debet 
Kredit 
Belgilar 
Moddiy boyliklarning hisobi omborlarda miqdoriy shakldagi kartochkalarda yuritiladi, chunki unda 
pul ko’rsatkichlari yo’q. Qoldiq ko’rsatkichi bo’yicha moddiy boyliklarning mavjudligi ustidan kuzatishda 
katta ahamiyatga ega bo’lgan qoldiq ko’rsatkichi uchun bu kartochkalarda alohida ustun ajratilgan. 
Miqdoriy shakl 
Kirim 
Chiqim 
Qoldiq 
Nazorat(imzo va sana) 
«Nazorat» ustuni qilingan yozuvlarning turliligini tekshiruvchi buxgalterning imzosini qo’yish uchun 
xizmat qiladi. 
Har xil xarajatlarni hisobga oladigan analitik hisob kartochkalarining tuzilishi alohida, boshqa 
ko’rinishga ega. Uning yordamida birinchi navbatda har bir xarajat turi bo’yicha alohida summalar 
to’grisidagi yakunii ma’lumotlar olinishi kerak. Shuning uchun bunday kartochkalarda bir summali ustun 
(odatda debetli) xarajatlarning ayrim turlarini hisobga olish uchun ajratilgan qator ustunlarga bo’linadi. 
Bunday shakl ko’p ustunli deb nomlanadi. 
Ko’p ustunli shakl 
Debet 
Kredit 
Belgi
Ko’p ustunli shaklga yozuvlar amalga oshirilayotganda xususiy ustunlarga yozilayotgan har bir 
summa «Debet-kredit» bo’limning yakuniy ustuniga ham, albatta, yozib qo’yiladi. 
Ba’zi fermer xo’jaliklarilarda tovar - moddiy boyliklar ham natura, ham pul ko’rsatkichlarida hisobga 
olinadi. Buning uchun miqdor - summa shakl xizmat qiladi. 
Miqdor – summa shakl 
Bahosi 
Kirim 
Chiqim 
Qoldiq 
Belgi 
Miqdori 
Summa 
Miqdori 
Summa 
Miqdori 
Summa 
Bu ko’rib chiqilgan ustunli kartochkalarni ustunlarga ajratish usulidan boshqa hisob registrlari uchun, 
masalan, analitik hisob - kitoblari yoki yordamchi hisob vedomostlari uchun ham foydalanish mumkin.