Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

4.1. Schyotlar to‘g‘risida tushuncha va ularning tuzilishi.
4.2. Ikkiyoqlama yozuv va uning ahamiyati. 
4.1. Schyotlar to‘g‘risida tushuncha va ularning tuzilishi.
Buxgalteriya hisobi schyotlari - bu xo‘jalik mablag‘lari, operatsiyalarini joriy aks ettirish, iqtisodiy 
guruhlash va tezkor nazorat qilish usuli deb ta’riflasak bo‘ladi. 
Schyotlardagi yozuvlar, hisobga olinayotgan ob’ektlarning xususiyatiga qarab har xil - natura, 
mehnat va pul o‘lchov birliklarida olib boriladi. Lekin ma’lumotlarni natura va mehnat o‘lchov 
birliklarida ifodalash bilan birga schyotlardagi barcha ma’lumotlar, albatta, pul o‘lchov birligida ham 
ko‘rsatiladi. Bu umumlashtirilgan, yakuniy ko‘rsatkichlarni olish uchun zarurdir. 
Xo‘jalik mablag‘larining harakati tegishli balans moddalarining ko‘payishi yoki kamayishiga olib 
keladi. Masalan, kassadagi naqd pullarning harakati ularning g‘aznaga kelib tushishi («Kassa» 
moddasining ko‘payishi) yoki undan berilishi («Kassa» moddasining kamayishi) bilan tavsiflanadi; 
mol etkazib beruvchilar bilan hisob-kitoblarning harakati - bu korxonalarining mol etkazib 
beruvchilarga bo‘lgan qarzning ko‘payishi («Mol etkazib beruvchilar» moddasining o‘sishi) yoki 
uning uzilishi «Mol etkazib beruvchilar» moddasining kamayishiga olib keladi. Schyotdagi umumiy 
summani hisoblab chiqishni osonlashtirish uchun mablag‘larning ko‘payishini ularning kamayishidan 
alohida ajratib ko‘rsatish qulayroq, shuning uchun schyot ikki qismga bo‘linadi: chap va o‘ng tomonga. 
Uning biri (chap tomoni) dsbet, boshqasi (o‘ng tomoni) kredit deb nomlanadi. 
Hisobning har bir ob’ekti hamda mablag‘lar va manbalarning har bir turi uchun alohida schyotlar 
ochiladi. Debet va kredit bo‘yicha yozilgan operatsiyalar summalarining jami oborot (oborot) deb 
nomlanadi. Schyotning bir tomonida qayd etilgan summalar bilan uning boshqa tomonida ko‘rsatilgan 
summalar o‘rtasidagi farq qoldiq yoki saldo deb nomlanadi. Qoldiqlar debeti kreditidan ortiqmi yoki 
aksinchami ekanligiga qarab, debetli yoki kreditli bo‘lishi mumkin. YAngi qoldiqni aniqlash uchun 
avval mablag‘larni ko‘payganligini ko‘rsatuvchi oborot summani boshlang‘ich qoldiqqa qo‘shiladi, 
so‘ngra uning kamayishini aks ettiruvchi oborot summasi ayirib tashlanadi. Agar qoldiq bo‘lmasa, 
schyot yopilgan hisoblanadi. 
Aktiv va passiv schyotlarniig shaklini keltiramiz.