Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish instituti

Zamonaviy kompyurerlarning asosiy turlari
 
Kompyuter
(elektron xisoblash mashinasi) –xisoblash va axborot 
masalalarini yechish jaroyonida axborotlarga avtomatik ishlov berish uchun 
mo‘ljallangan texnik vositalarining to‘plami.
Kompyuterlar qator belgilar bo‘yicha turlarga ajratilishi mumkun, xususan: 
•
ishlash tamoili;
•
element asosi ;
•
vazifasi;
•
xisoblash jarayonining tashkillashtirilish usuli;
•
o‘lchami va xisoblash quvvati;
•
imkoniyatlari;
•
dasturlarni parallel bajarish imkoniyati bo‘yicha va xokazo.
Ishlash tamoili 
bo‘yicha xisoblash mashinalarni katta uchta guruxga ajratish 
mumkun: analogli (uzuluksiz), raqamli va aralash (gibrid).
Ishlash tamoili bo‘yicha xisoblash mashinalarni turlarga ajratish. 
Bu uch turga bo‘lishning ko‘rsatgichi, u xisoblash mashinalarda ishlatiladigan 
axborotlarning ifodalanish shaklidir .

Raqamli hisoblash mashinasi
(RHM), yoki kompyuter diskret ko‘rinishda 
ifodalangan, aniqrog‘i raqamli shaklda ifodalangan axborot bilan ishlaydi.

---

18 
Hisoblash 
mashinalarda 
axborotlarni 
ifodalanishining 
ikki 
shakli.

Analog hisoblash mashinalari
, yoki uzuliksiz xisoblash mashinalari, ular 
uzuluksiz shakldagi axborotlar bilan ishlaydilar, yani qandaydir fizik kattalikdagi 
uzuluksiz qatorga ega bo‘lgan qiymatlar ko‘rinishidagi (ko‘pincha elektr 
kuchlanishi). AHM juda sodda va foydalanishga qulay; bu mashinada ishlashda 
masalalarni dasturlash uchun odatda ko‘p mexnat ta’lab etilmaydi. Masalani 
yechish tezligi operatorning xoxishi bo‘yicha o‘zgarishi mumkun va xoxlagancha 
yuqori tezlikda amalga oshirish mumkun (RHM qaraganda yuqori), ammo 
masalani yechish aniqligi esa juda past (nisbiy xatoligi 2 – 5 % gachan).
AHM murakkab mantiq ta’lab etilmaydigan va tarkibida differensial 
tenglama bo‘lgan matematik masalalar samarali yechiladi. Elektron AHM ni 
ko‘pincha elektron modellashtiruvchi mashinasi xam deb ataydilar, chunki 
masalani yechish uchun ularda tadqiqot qilinayotgan tizimning fizik modeli 
yaratiladi. To‘g‘ri, xuddi shu asosda elektron RHM xam xuddi Shunday atash 
mumkun, vaxolangki ularda xam yechiladigan masala modeli yaratiladi, ammo 
model abstrakt, matematikdir.
DHM (duragay (gibrid) xisoblash mashinasi), yoki kombinatsiyalashtirilgan 
xisoblash mashinasi, raqamli va uzuluksiz shaklda ifodalangan axborotlar bilan 
ishlaydi. Ular o‘zida AHM va RHM afzalliklarini mujassamlashtirgan bo‘ladi. 
DXM ni murakkab tez ishlovchi texnik majmualarni boshqarish masalalarini xal 
qilishda foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
Iqtisodda va shuningdek ilim xamda texnikada eng ko‘p foydalaniladigan va 
tarqalgan turi bu RHM, odatda ularni raqamli xususiyatini eslatmasdan oddiy 
kompyuter
deb ataladi.

Yaratilish bosqichi va element asosi
bo‘yicha kompyuterlarni shartli 
ravishda avlodlarga bo‘linadi: