Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish instituti

 
Fon-neyman arxitekturasidan anchagina farq qiladigan ushbu arxitektura, 
Flin klassifikatsiyasiga asosan 
SIMD (Single Instruction-stream Multiple Data-
stream) 
ko‘p ma’lumotlar oqimiga ega bitta buyruqlar oqimi arxitekturasi deb 
ataladi (rus tilida - один поток команд с несколь- кими потоками данных). 
Ko‘p protsessorli kompyuter hisoblangan vektor protsessorli 
(vector 
processor) 
kompyuterga misol qilib – Cray Research firmasi tomonidan ishlab 
chiqarilgan Cray-1 (1974 yil) superkompyuterini keltirish mumkin.
 
Matritsali va vektor protsessorlarni qurishda ishlatilgan tamoillardan 
zamonaviy kompyuterlar protsessorlarini ishlab chiqishda ham foydalanilmoqda. 
Ular asosida Pentium oilasi mansub protsessorlarning buyruqlari to‘plamlariga 
kiritilgan MMX va SSE-buyruqlari ishlab chiqilgan. MMX (
Multi Media 
eXtension
) – tovush va video ma’lumotlarni ishlash tezligini oshiruvchi buyruqlar 
to‘plami. SSE (
Streaming SIMD Extensions
) – multimedia ma’lumotlarni oqimlar 
tarzida ishlovchi qo‘shimcha buyruqlar to‘plami. Bu buyruqlar to‘plamlari 
yordamida multimediali dasturlarning tezkor bajarilishi amalga oshirilmloqda.
 
Ma’lumotlarni parallel ishlashning ikkita asosiy shakli mavjud:

1.Buyruqlar sathidagi parallellik.

2.Protsessorlar sathidagi parallellik.
Birinchi holatda unumdorlikni oshirish uchun, har bir sekundda ko‘proq 
buyruqlarni bajarilishini yo‘lga qo‘yish kerak bo‘ladi. Ikkinchi holatda 
unumdorlikni oshirish esa, bitta topshiriqni bajarishni, bir vaqtda bir necha 
protsessorlarga yuklash bilan erishiladi.

---

156 

Konveyer tezligini oshirishning bir necha yo'li mavjud. Birinchidan, 
mashina yo'riqnomalarini qayta ishlash tsiklining har bir bosqichini bir 
nechta podstansiyalarga ajratish tufayli konveyer aylanishi kamayadi va 
chastota shunga mos ravishda oshadi. Ikkinchidan, protsessorda bir-birining 
ustiga chiqish bilan ishlaydigan bir nechta quvurlar. Birinchi usulga 
superkonveyorizatsiya deyiladi, ikkinchisi - superskalalar bilan ishlov 
berish.

Hisoblash tizimida parallel ishlaydigan bir nechta protsessorlar bo’lishi 
mumkin. Bunday tizimlar – ko’p protsessorli tizimlar deb ataladi.

Hyper-Threading (HT) texnologiyasidan foydalanilganda bir mavjud 
prosessor operasion sistema tomonidan ikki vitual prosessorlar kabi qabul 
qilinadi, bu server platformasi har bir prosessoriga ko'p oqimli server 
qo'shimchalarining baravariga ikki oqimini bajarish imkonini beradi. HT 
texnologiyasi qo'shimchalar hisoblash ehtiyojlari o'zgarishi bo'yicha 
prosessor o'rtasida ularning resurslarini qayta taqsimlaydi. Ko'p oqimli 
qo'shimchalari bilan oqimlarni parallel bajarishga imkon berib u prosessor 
resurslaridan maksimal samarali foydalanishni ta'minlaydi va aniq vaqt 
davomida ko'proq ish bajarishni amalga oshirishga yordam beradi.

HT texnologiyasi prosessor resurslaridan foydalanishni samarasini oshiradi, 
ma'lumotlarni ishlab chiqish tezligi va sistemaning umumiy mahsuldorligini 
oshiradi. Ikki oqimga ijrochi resurslar bir to'plamini berib u ikkinchi oqimga 
faqat bir oqimni bajarishda ishsiz turgan resurslardan foydalanish imkonini 
beradi.

Bu tashkilotlar eng talabchan korporatv qo'shimchalarni bajarishlari 
mumkinligini, shu bilan bir vaqtda sistemalar tez ishlashini ta'minlanadi. HT 
texnologiyasi 2002 yilda taqdim etilgan va o'tgan vaqt davomida ish joyi 
kompyuterlari, noutbuklar va HT texnologiyasini ta'minlaydigan serverlar 
uchun 50 milliondan ortiq Intel prosessorlari sotilgan.

---

157 
Parallel kompyuterlar, taxminan, apparatlarning parallellikni qo'llab-
quvvatlash darajasiga qarab tasniflanishi mumkin ko'p yadroli va ko'p protsessor 
bir nechta kompyuterlar ishlov berish elementlari bitta mashina ichida esa 
klasterlar, MPPlarva panjara bitta topshiriq ustida ishlash uchun bir nechta 
kompyuterlardan foydalaning. Ixtisoslashgan parallel kompyuter arxitekturalari 
ba'zida an'anaviy vazifalarni tezlashtirish uchun an'anaviy protsessorlar bilan birga 
qo'llaniladi. 
Parallel hisoblash, boshqa tomondan, muammoni hal qilish uchun bir 
vaqtning o'zida bir nechta ishlov berish elementlaridan foydalanadi. Bunga har bir 
ishlov berish elementi boshqalar bilan bir vaqtda algoritmning bir qismini bajarishi 
uchun muammoni mustaqil qismlarga ajratish orqali erishiladi. Qayta ishlash 
elementlari xilma-xil bo'lishi mumkin va bir nechta protsessorlarga ega bo'lgan 
bitta kompyuter, bir nechta tarmoq kompyuterlari, ixtisoslashtirilgan qo'shimcha 
qurilmalar yoki yuqoridagi har qanday kombinatsiya kabi manbalarni o'z ichiga 
oladi.
[8]
Tarixiy parallel hisoblash ilmiy hisoblash va ilmiy muammolarni 
simulyatsiya qilish uchun ishlatilgan, ayniqsa tabiiy va muhandislik fanlari, 
masalan. 
meteorologiya. 
Bu 
parallel 
apparat 
va 
dasturiy 
ta'minotni 
loyihalashtirishga olib keldi.