Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish instituti

Nazorat savollari 
1.
Xotira qurilmasining vazifasi 
2.
Yagona xotiraga ega bo'lmagan arxitektura 
3.
Hisoblash tizimining unumdorligi nimaga bog’liq? 

---

154 
25-Ma’ruza. 
Parallel ishlov berish vositalari
Reja:
1.
Buyruqlar sathidagi parallellik
 
2. 
Parallel ishlov berish vositalari
 
Tayanch iboralar:
konveyerli, superskalyar,
 
ko‘p yadroli protsessor, matritsali.
 
Avvalgi paragraflarda ko‘rib o‘tilgan buyruqlar sathidagi parallellik asosida 
qurilgan – konveyerli va superskalyar arxitekturali protsessorlar kompyuterlarning 
ishlash tezliklarini, ya’ni kompyuterning ish unumini yoki unumdorligini odatda 5-
10 barobar oshirish imkonini berar ekan. 
Kompyuterlar unumdorligini 50, 100 barobar va undan ko‘proq oshirish 
uchun – 
bir nechta protsessorlardan iborat 
kompyuterlarni yoki bir nechta 
kompyuterlardan iborat 
kompyuter tizimlarini 
yaratish kerak ekan. Ushbu sohaga 
oid adabiyotlarda – 
tizim iborasi
, bir nechta kompyuterlardan iborat kompyuterlar 
jamlanmasiga nisbatangina emas, balki bir nechta protsessorlardan iborat 
kompyuterga nisbatan ham ishlatiladi. Hozirda bunday kompyuterlarni – 
ko‘p 
yadroli protsessorga ega 
kompyuterlar yoki tizimlar deb atalmoqda.
Matritsali kompyuterlar. 
Fizika va texnika fanlarida echilishi kerak 
bo‘lgan masalalarda – matritsalar shaklidagi massivlar yoki turli xil tartiblangan 
strukturalar ustida amallar bajarish talab etiladi. Ko‘p hollarda ana shu xildagi 
to‘plamlar tarkibiga kirgan turli ma’lumotlar to‘plamlari ustida – 
bir vaqtda bir xil 
hisoblashlarni 
bajarish kerak bo‘ladi. Bunday hisoblashlarni bajarish uchun 
yaratilgan dasturlarning tartiblanganligi va strukturalanganligi, ularning alohida-
alohida bo‘laklarini parallel tarzda bajarish bilan hisoblashlarni anchagina 
tezlashtirish 
mumkin 
ekan. 
Kattakatta 
ilmiy 
dasturlarni 
bajarilishini 
tezlashtirishning ikki xil sxemasi mavjud:
 
1. Bitta protsessorni kengaytirish. 
2. Hisoblashlarni bajaruvchi ko‘p protsessorlardan foydalanish. 

---

155 
Birinchi sxema asosida qurilgan protsessorlar 
matritsali 
va 
vektorli 
protsessorlar deb ataladi. Bunday protsessorlar asosida qurilgan kompyuterlar esa 
matritsali kompyuterlar 
deb ataladi. 
Matritsali protsessor 
(Array processor) 
deganda – bir vaqtda ko‘p sonli 
ma’lumotlar, ya’ni matritsaning elementlari ustida, bir-xil ketmaketlikdan 
iborat buyruqlarni, ya’ni bir hil amalni bajaradigan ko‘p sonli protsessorlar 
tushuniladi. Ushbu g‘oya asosida qurilgan dastlabki kompyuter, 1972 yili 
AQSHning Illinoys universitetida qurilgan ILLIAC IV kompyuteri hisoblanadi.