Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish instituti

Nazorat savollari 
1.
Raqamli ishlov berish nima uchu kerak? 
2.
Unumdorligini baholash usullar 

---

137 
22-Ma’ruza. 
Parallellik darajasini baholash Amdal qonuni 
Reja:
1. 
Parallellik darajasini baholash
 
2.
Amdal qonuni
 
Tayanch iboralar
: parallellik,Amdal qonuni. 
Parallellik darajasini baholash 
Parallel hisoblash
- kompyuterda hisoblashni tashkil qilish usuli, bunda 
dasturlar parallel (bir vaqtning o'zida) ishlaydigan o'zaro ta'sir qiluvchi hisoblash 
jarayonlari majmuasi sifatida ishlab chiqiladi. Ushbu atama dasturlashdagi 
parallellik masalalari yig'indisini, shuningdek, samarali apparat tatbiqlarini 
yaratishni o'z ichiga oladi. Parallel hisoblash nazariyasi algoritmlarning amaliy 
nazariyasining bo'limidir. 
Parallel hisoblashni amalga oshirishning turli usullari mavjud. Masalan, har 
bir hisoblash jarayoni operatsion tizim jarayoni sifatida amalga oshirilishi mumkin 
yoki hisoblash jarayonlari bitta OT jarayoni doirasidagi bajarilish iplari to'plami 
bo'lishi mumkin. Parallel dasturlar jismoniy ravishda bitta protsessorda ketma-ket 
bajarilishi mumkin - o'z navbatida har bir hisoblash jarayonini bajarish 
bosqichlarini o'zgartirish yoki parallel ravishda - har bir hisoblash jarayoniga bir 
yoki bir nechta protsessorlarni (yaqin joyda joylashgan yoki kompyuter tarmog'ida 
taqsimlangan) ajratish. 
Parallel dasturlarni loyihalashdagi asosiy qiyinchilik turli xil hisoblash 
jarayonlari o'rtasidagi o'zaro ta'sirlarning to'g'ri ketma-ketligini ta'minlash, 
shuningdek, jarayonlar o'rtasida taqsimlangan resurslarni muvofiqlashtirishdir. 
Ba'zi parallel dasturlash tizimlarida komponentlar o'rtasida ma'lumotlarni uzatish 
dasturchidan yashirin (masalan, va'da mexanizmi yordamida), boshqalarida esa 
aniq ko'rsatilishi kerak. Aniq shovqinlarni ikki turga bo'lish mumkin: 
Parallel xabar almashishga asoslangan tizimlarni umumiy xotira tizimlariga 
qaraganda tushunish odatda osonroq va odatda parallel dasturlashning ilg'or usuli 
sifatida qaraladi. Xabarlarni uzatish tizimlarini o'rganish va tahlil qilish uchun turli 
xil matematik nazariyalar mavjud, shu jumladan aktyor modeli va har xil turdagi 

---

138 
jarayonlar hisobi. Xabarlar umumiy kogerent xotiraga ega yoki ularsiz simmetrik 
multiprotsessorlarda samarali amalga oshirilishi mumkin. 
Taqsimlangan xotira parallelligi va xabarni uzatish parallelligi turli xil 
ishlash xususiyatlariga ega. Odatda (lekin har doim ham emas), jarayon xotirasi va 
vazifalarni almashtirish uchun qo'shimcha xarajatlar xabarlarni uzatish tizimlari 
uchun kamroq bo'ladi, ammo xabarlarni uzatish protsedura chaqiruvlariga 
qaraganda qimmatroq. Bu farqlar ko'pincha ishlashga ta'sir qiluvchi boshqa omillar 
bilan bir-biriga mos keladi. 
Qoida tariqasida, parallel dasturning algoritmi parallel va ketma-ket 
bo'limlar ketma-ketligidir. Dasturning parallel qismi parallel dastur algoritmi 
tomonidan aniqlangan sxemalar bo'yicha ma'lumotlarni tarqatish va ma'lumotlar 
almashinuvini o'z ichiga oladi. Dasturning ketma-ket qismi, qoida tariqasida, 
barcha yoki alohida jarayonlarda ma'lumotlarni arifmetik qayta ishlashni 
belgilaydi.