Radio jurnaliSTİKA

VURğU VƏ İNTONASİYANIN İDARƏ EDİLMƏSİ
Tərifi xatırla:
Sözdə hecalardan 
birinin o birinə 
(və ya o birilərinə) 
nisbətən qüvvətli 
deyilməsinə vurğu 
deyilir.
YADDA SAXLA!
Uzun tələffüz olunan sait səslərlə vurğu 
qəbul etmiş sait səsi qarışdırmaq olmaz. 
Uzun tələffüz olunan sait səs vurğu 
qəbul etmir: Tahi’r, laməka’n və s. 
Amma elə sözlər var ki, onlar istisna 
təşkil edir: bə’zi, bə’zən, so’nra və s.
Sözlər xitab kimi işləndikdə vurğunun 
yeri dəyişilə bilər. 
Məs: Tahi’r sabah rayona gedəcək. Ta’hir, 
sabah rayona gedərsən. Göründüyü kimi, 
bu uzun tələffüz olunan sözlərə də aiddir.
Bəzi sözlərdə vurğunun yerini dəyişməklə 
sözün mənası dəyişir. 
Məs: di’şlə-dişl’ə, a’zdır-azdı’r, a’lma-alma’ 
və s.
DİQQƏT !!! 
İstisna olaraq vurğusu əvvələ düşən əsl türk 
mənşəli sözləri də var: 
dü’nən, bi’ldir, sa’nki, ne’cə, ni’yə, a’ncaq, 
ba`yaq, la’kin, ye’nə, ya’lnız və s.
İlk hecasına m, p, r, s samitlərinin qoşulması 
ilə yaranan sifətin çoxaltma dərəcəsində 
olan sözlərdə də vurğu əvvələ düşür. Məs: 
gö’mgöy, bo’mboz, bü’sbütün, tə’rtəmiz və s. 
Mürəkkəb sözlərdə (əgər bitişik yazılırsa), çox 
zaman vurğu son hecalara düşür. Ancaq bəzi 
mürəkkəb sözlər var ki, vurğusu əvvələ düşür. 
Məs: A’ğdaş, Gö’yçay və s.
Alınma sözlərdə isə vurğu çox zaman əvvəlinci 
hecalara düşür. Məs: fi’rma, a’vqust və s. 
Qeyd: Vurğusu son hecaya düşən sözlərin 
hamısı milli sözlər deyil. Dilimizdə yetərincə 
vurğusu son hecaya düşən alınma (əsasən, rus-
avropa mənşəli) sözlər var. Məs: defi’s, dialo’q, 
kati’b, enerji’ və s.

---

63
V BÖLÜM
RADİO XƏBƏRİN HAZIRLANMASI / 
İNTONASİyA
İntonasiya cümlə üzvlərinin düzgün qruplaşdırılmasını 
təmin edir, sadə və mürəkkəb cümlələrin, habelə 
tabesizlik və tabelilik əlaqələrinin şərtləndirilməsinə 
xidmət edir. Həmçinin məntiqi vurğunun, ara sözlərin 
müəyyənləşdirilməsinə imkan yaradır. 
İntonasiya danışanın məqsədi, istək və arzuları 
ilə əlaqədar olduğundan, modallıq bildirir. Onun 
vasitəsilə məlumat vermə, sual və əmr intonasiyalarını 
fərqləndirirlər.
Xitabların, ara söz və ara cümlələrin intonasiyası da 
fərqlənir.