Radio jurnaliSTİKA

Yaxşı montaj üçün məsləhətlər
1. Uzun sitatları qısaltmaq. Amma bu elə də asan 
iş deyil. Nəyi qısaltmaq sualı önə çıxır? Bu qısaltma 
fikrin kökünə xələl gətirməməli, müsahibin demək 
istədiyini təhrif etməməlidir. Qısaltma zamanı sitatda 
yerdəyişmə etmək də olar - müsahibin dediklərinin 
yerini dəyişmək - yəni əvvəldə dediyini axırda, axırda 
dediyini əvvələ keçirmək olar, amma yenə də mənanı 
təhrif etməməklə.
2. Keyfiyyətsiz səslərdən imtina. Çoxlu səs yığımı 
burada yardımçı olur. Sən çoxluğun içindən incələyir 
və reportaja yaramayanlardan rahatlıqla imtina 
edirsən. Səsin keyfiyyətindən şübhələnirsənsə, bir-iki 
həmkarına dinləməyi xahiş et, anlamırlarsa, bu səsi 
istifadə etmə.
3. Parazit sözlər və cümlələr. “Qeyd etmək istəyirəm 
ki”, “mənə belə gəlir ki”, “etiraf etməliyik ki” və s. bu 
qəbildən olan nümunələr dili və dinləməni ağırlaşdırır, 
verilən mesajın konkretliyini pozur, yayındırır. Bunları 
ixtisar etmək, həm də reportaja yığcamlıq gətirir.
4. Seçim zövqü. Dəqiqələrlə, saatlarla səs yazmış 
olarsan, amma əsas sınaq onların içindən nəyi 
verməkdədir. Cavab çox asandır. Hadisəni hərtərəfli, 
anlaşıqlı və ən önəmlisi, yığcam çatdıra biləcək səsləri 
saxla. Həmişə ən yaxşısını seç!
5. Müxtəliflik - səs yığımında olduğu kimi montajda da 
səslərin və fikirlərin rəngarəngliyini qorumaq vacibdir.
6. Manipulyasiya edəcək səsdən istifadə - yəni, 
məsələn, olay zamanı partlayış baş verməyib, amma 
jurnalist maraqlı alınar deyə, əlavə səslərlə (arxivdəki) 
materialı “zənginləşdirmək” istəyir. Bununla da 
dinləyicini aldadır. Arxivdən istifadə etmək olar, amma 
bir şərtlə, “yenicə baş verib” effekti yaratmayacaqsa və 
dinləyici bu səsin arxiv olduğunu biləcəksə.
7. Musiqi. Tam istifadə etmək olmaz, demək doğru 
deyil. Musiqi mövzuya uyğun olmalıdır – təkcə vaxtı 
doldurmaq və ya ovqat yaratmaq üçün istifadə edilə 
bilməz. Musiqi reportajın ana xəttini tutmamalıdır, 
sadəcə, hansısa informasiyanı çatımlı etmək üçün 
VASİTƏ olmalıdır.
RADİONU ANLAMAQ /
MONTAJ PRİnsİPLƏRİ