Ўз-ўзига ишонч ҳосил қилиш ва омма олдида сўзлаш санъати

ЎЗИГА НИСБАТАН ИШОНЧ ТАЙЁРГАРЛИК ТУФАЙЛИ ЮЗАГА 
КЕЛАДИ 
1912 йилдан бошлаб ушбу китоб муаллифи учун бир йилда тахминан 
олти мингта нутқни эшитиш ва танқид қилиш касбий бурч ва шу билан бирга 
севимли машғулот бўлиб қолган эди. Ушбу маърузаларни коллеж талабалари 
эмас, балки ѐши катта кишилар—ишбилармонлар ва мутахассислар сўзлаган 
эдилар. Йиғилган тажрибалар натижасида муаллиф қуйидагиларга узил-
кесил ишонч ҳосил қилди: сўзга қатъий суратда олдиндан тайѐргарлик 
кўрмоқ керак; нотиқ нима ҳақда гапиришини аниқ ва равшан тасаввур этсин. 
Бу унга кучли таассурот қолдиргандай, у ҳақда индамай туролмаслик 
ҳолатидай бўлмоғи лозим. Сизнинг иродаигиз ақл билан, қалбингиз муҳим 
ғоялар билан тўлиб-тошган, ақл ва қалбингизга таъсир этишга жўшқин 
тарзда интилган нотиққа нега интилмас экан? Нотиқлик санъатининг ярим 
сири ана шунда. 
Нотиқ қачон ана шундай ақлий ва ҳиссий ҳолатда бўлса, муҳим бир жиҳатни 
пайқаб қолади, у ҳам бўлса, сўзлари ўз-ўзидан қуйилиб келади. Унинг учун у 
омонат эмас ва унга ҳеч қандай машаққат туғдирмайди. Яхши тайѐрланган 
нутқ ўнта сўзланган нутқнинг тўққизтаси ўрнини олади. 
Биринчи бобда айтилганидек, аксарият кишилар учун ўзидаги ишончни, 
дадиллик ва ўзини тута билишни эгаллаш мақсадида бундай машқ, аввало, 
жуда зарур. Кўпчилик ўзининг нутқини тайѐрлашга киришар экан, қалтис 
хатога йўл қўяди. Жангга нам тортган порох ва бўш патронлар билан ѐки 
қуролсиз киргандек, ваҳима ва асабийликни шунчаки енгиб ўтишни 
мўлжаллаш мумкинми? Бундай вазиятларда улар ўзларини тўла-тўкис 
равишда тингловчилар олдида эркин ҳис эта олмасликларига ажабланмаса 
ҳам бўлади. "Менинг ўйлашимча, — деган эди Линкольн Оқ уйга келганидан 
сўнг, — агар айтадиган сўзим бўлмай, хижолат тортмаганимда ҳеч қачон 
бунчалик қаримаган бўлар эдим". 
Агар сиз ўзингизда ишонч ҳосил қилишни хоҳласангиз, бунинг учун зарур 
бўлган қоидаларни нима сабабдан амалга оширмас экансиз? "Баркамол меҳр-
муҳаббат, — деган эди руҳоний Иоанн, — қўрқувни қувади ". Камолга етган 
www.kitob.uz - Respublika bolalar kutubxonasi

---

тайѐргарлик ҳам худди шу вазифани бажаради. Вебстер айтган эдики, у ѐмон 
тайѐргарлик кўриб, чала кийиниб тингловчилар ҳузурига ҳеч қачон чиқмаган. 
Биз нима учун сўзга чиқишда қунт билан тайѐргарлик кўрмаймиз? Нега? 
Айрим кишилар тайѐргарлик кўришнинг ўзи нима, уни қандай қилиб онгли 
равишда ўтказиш кераклиги тўғрисида аниқ тасаввурга эга эмас; баъзилар 
вақт етмаслигини баҳона қиладилар. Шунинг учун мазкур бўлимда бу 
масалаларни батафсил кўриб чиқишга уриниб кўрамиз.