Ўзбекистон республикаси вазирлиги

 
КИЧИК МАКТАБ ЁШИ ДАВРИ 
 Болаларнинг кичик мактаб ѐшидаги даври 7 ѐшидан 11 ѐшгача бошланғич синфларда 
ўқиши йилларига тўғри келади. Боғча ѐшидаги болалик даври тугади. Мактабга келиш олдидин 
бола қуйидагига кўра ўз ҳаѐтини энг муҳим даврига яъни мактаб даврига томонида 
қўйиладиган турли туман талабларни бажаришга бошқача қилиб айтганда таълим олишга хали 
жисмоний ҳам психологик жиҳатидан тайѐр бўлади. Бола расм чизиш машғулотларида мелғ 
ѐки пластинкадан нарса ясаш ишларида ва энг оддий кўриш ясаш машғулотларида яққол
намаѐн бўлади. Бола ўз диққатини бошқаришда ўз диққатини мустақил ташкил қилишида бир 
мунча тажриба хосил қилган бўлади. 7 ѐш боланинг сўз хонаси ҳам етарли даражада бой ва 
мавҳум тушунчалар миқдори анча юксак бўлади. Бола эшитганларини етарли даражда кенг 
тушунади. Мутаххассисларнинг тадқиқогтларидан маълум бўлишича яхши ташкил қилинган 
таълим 6 ѐшдан 7 ѐшгача бўлган болалар тафаккурини ривожлантиради. Улар содда машқлар 
ва масалаларни туза оладиган ҳамда еча оладиган бўладилар. Уларда бурч ҳисси ва 
жавобгарлик ҳисси эндигина намаѐн бўла бошлайди. 7 ѐшли бола ўз ҳиссиѐтларини бошқариш 
тажрибасини эга бўларнингт ҳаммаси мактаб таълимига тайѐргарлиги муҳим шартларидан 
бири юқорида айтганларининг ҳаммаси боланинг мактаб психологияси жиҳатидан тайѐр 
эканлиги обҳектив тамойилларга мақулдир. Бошланғич синфларда педагог ишларни ташқил 
қилишда кичик мактаб ѐшидаги болаларнинг анатомик физиологик ҳусусиятларини ижтимоий 
тараққиѐт даражасини ҳам ҳисобга олиш лозим.
Д.Н. Левитов тўғри қайд қилиб ўтганидек хеч бир мактаб ѐшида саломатлик холатига ва 
ижтимой тараққиѐтига кичик мактаб ѐшидаги махкам боғлиқ бўлмайди. Бола 7 ѐшдан 11 

---

42 
ѐшгача жисмоний жиҳатдан нисбатан осойишта ва бир текисда ривожланади. Бўйи ва оғирлиги 
организмнинг тиниқлиги ўпкасининг ҳаѐтий хажми анча текис ва пропалғционал ривожланади
Психолог Л.С.Славинанинг кўрсатишича бошлангич синфда билиш фаоллиги етарли 
даражада бўлмаган болалар учраши мумкин. 
Бундай болалар интилувчан жиҳатидан нормал ривожланган бўладилар. Бу ривожланиш 
уларнинг ўйин ва амалий фаолиятларида намаѐн бўлади. Фаол фикр қилиш улар учун 
ҳарактерлидир. Бундай ўқувчиларига ўқитувчида алохида диққат билан қараши керак.
Уларнинг фикр қилиши фаолиятига одатлантириб уларни ютуқларини ҳар томонлама қўллаб-
қувватлаши дастлабки пайтларда ўқув вазифаларини бажаришни ўйин ва амалий фаолиятни
билан боғлаб олиб бориш керак.