Ushbu kitob mazmuni bilan tanishish sizning ma’naviy sog’lomlashishingiz uchun xizmat qilishi mumkin. Faqat, haqiqatlar nisbiy ekanini bilib yashashni istamagan odamlarga uni tavsiya qilmang

Sergaklik 
“Do’ppi desa – boshni uzib keladi” 
(o’zbek iborasi) 
Muhimlikning davosi serga
klik deb ko’p ta’kidlayapman. Keling, ana 
shu sergaklik haqida batafsilroq gaplashamiz. 
Sergaklik 
– holat yoki vaziyatga hissiyotlar, sun’iy oshirilgan 
muhimlik, tahmin va shubhalar 
ta’siridan holi odilona baho berish. Bunda 
eng asosiy shart shuki, baho 
beruvchi (ya’ni siz) vaziyatga o’zining yoki 
birovning manfaatlari doirasida emas, umumiy nuqtai nazardan qarashi 
lozim. 
Boshqacha qilib aytganda, agar siz vaziyatga befarq turib baho bera 
olsangiz 
– shu baho sergaklikka ancha yaqin bo’ladi. Lekin juda ko’p 
hollarda vaziyatga befarq qarab bo’lmaydi, deysizmi? Buni sizga kim 
aytdi? Vaziyatning muhimligini oshirib, unga hissiyotlar aralashishini talab 
etayotgan kim? Ha yashang 
– aqlingiz. Bu shaytonning gapiga 
qachongacha jiddiy qaramoqchisiz 
– shuni hal qilish muddati yetdi, 
menimcha. Har qalay, buni qancha tez hal qilsangiz, shuncha yaxshi. 
Har qanday vaziyatda ham odam sergaklikni saqlab qolishi mumkin. 
Bu achinarli vaziyat bo’ladimi, g’azab uyg’otadigan holatmi – ahamiyatsiz. 
Agar sergaklik yo’qotilsa, odam xato qaror qabul qilish ehtimoli keskin 
oshadi. 
Kimdir vaziyatga befarq qarash kerak degan ta’kidimni bir oz noto’g’ri 
tushunib qolishi mumkin. Men befarq deganda sovuqqonlikni nazarda 
tutmayapman 
– vaziyatga betaraf, uning ahamiyatini oshirmay yoki 
tushirmay qarashni nazarda tutyapman. 
Aytaylik, siz aktyorsiz. Spektakl voqealarini muhim hisoblab, ularga 
berilib ketsangiz 
– siz muhimlik domiga tushib, uxlab qoldingiz degani. 
Endi ijro etayotgan rolingiz muammolari sizning muammolaringizga 
aylandi. Yoki siz, aksincha, rolingizni juda sovuqqonlik bilan ijro etyapsiz 
deylik. Bunda xatti-
harakatlaringiz juda beo’xshov, soxta chiqadi – chunki 
siz vaziyat ahamiyat
ini o’ta tushirib yubordingiz. 
Siz 
– tomoshabindek ish tuting. Spektakl voqealarini tomoshabin bor 
e’tibori bilan kuzatadi, qahramonlar bilan birga kuladi va yig’laydi – lekin 
shu bilan birgalikda uning “ichiga” kirib ketmaydi. Tomoshabin ongining bir 

---

Javlon Juraev
O’zlik Sari Yetti Qadam – 2
www.juraev.uz 
34
bo’lagi bularning bari sahnadagi spektakl ekani va uning hayotiga 
bevosita aloqador emasligini yodda saqlaydi. Bunday tomoshabinlar 
– 
yaxshi tomoshabinlar. Ular aktyorlar mahoratini ham, ssenariy falsafasini 
ham ilg’ab ulguradilar, o’zlariga tegishli xulosalar chiqaradilar. Albatta, 
sergak turmaydigan “yomon” tomoshabinlar ham bo’ladi – ular yoki o’ta 
sahnadagi voqealarga berilib ketib, spektaklning asl mohiyatini tushunmay 
qoladilar; yoki tomoshani istamay, befarq kuzatadilar, hech narsani 
tushunmaydilar va u tezroq tugashini kutadilar. 
Siz ham hayotiy vaziyatlarda 
o’zingizni “yaxshi tomoshabin” kabi 
sergak tuting 
– vaziyatga kirib ketib, uning bir bo’lagi bo’lib qolmang, 
ammo unga sovuqqon ham qaramang. 
Agar vaziyatning aynan sizga aloqasi kam yoki mutlaqo yo’q bo’lsa, 
sergak qolish ancha oson. Lekin agar vaziyat sizga to’g’ridan-to’g’ri 
aloqador bo’lsa – muammo ana shunda kelib chiqadi. Bunda ikki xil yo’l 
tutish mumkin: siz o’zingizni mutlaqo boshqa odam deb tasavvur qilib, 
unga o’z munosabatingizni bildirishingiz mumkin. Yoki siz aynan shu 
vaziyatga boshqa bir odam qanday munosabatda 
bo’lishi mumkinligini 
ko’z oldingizga keltirsangiz bo’ladi. 
Birinchi usul ancha mushkulroq 
– ayniqsa, agar gap siz yoki 
yaqinlaringiz haqida borayotgan bo’lsa. Bunda “Men bu vaziyatga mutlaqo 
aloqasi bo’lmagan odam bo’lganimda, nima qilgan bo’lardim?” kabi savol 
bilan sergaklikni tiklash ancha qiyin. Bu usul samarasi yuqoriroq 
– ammo 
uni muhimlikni jilovlashda ancha tajribasi bor odamgina uddalaydi. 
Ikkinchi usulda siz o’zingizga “Bu holatga falonchi nima deb 
munosabat bildirgan bo’lardi?” degan savolni berasiz. Bunda o’sha 
“falonchi” kim bo’lishi uncha muhim emas – asosiysi, u bu vaziyatga 
mutlaqo daxl
i yo’q shaxs bo’lsa bo’lgani. “Falonchi”ni o’zingiz yoqtirgan va 
havas qilgan odamlar orasidan tanlang 
– bu qaltis vaziyatda ham uni 
osongina eslay olishingizni ta’minlaydi. Shaxsan men “Bu holatda Pushkin 
nima qilgan bo’lardi?” deb savol berib, “Shu holat haqida ham she’r yozib 
qo’yish imkoniyatini u sira ham qo’ldan boy bermagan bo’lardi” kabi javob 
aytardim. 
Hazilkashlik (yumor) hissi sergaklikni tiklash uchun eng zo’r qurol. 
Ayniqsa, agar vaziyat yoqimsiz yoki xatarli tus olsa, unga bir oz hazil 
tuzidan sepgan zarar qilmaydi. Muhimlik kulgidan 
azbaroyi qo’rqadi. Kulgi 
har qanday muhimlikni bir zumda tarqatib yuborishi, odamni sergaklikka 

---

Javlon Juraev
O’zlik Sari Yetti Qadam – 2
www.juraev.uz 
35
qaytarishi mumkin. Zinhor va zinhor hech bir vaziyatga jiddiy qaramang 
– 
jiddiylik muhimlikni oshiradi. Agar siz turgan holatda hazillashish axloq 
qoidalariga zid bo’lmasa – qo’rqmasdan hazil hissingizni ishga soling. 
Bundan hech kim yutqazmaydi. 
Albatta, bularning bari amaliy ish beradigan kuchli usullar. Lekin bir 
muammo bor: muhimlik nafrat, qo’rquv, hayajon yoki soxta sevinch bilan 
ko’zimizni ko’r va qulog’imizni kar qilib qo’yganda bularning barini 
eslash 
juda qiyin. Muhimlik ham anoyi emas 
– u vaziyatni sizga bo’rttirib 
ko’rsatishdan oldin, siz unga qarshi ishlatishingiz mumkin bo’lgan 
qurollarga boradigan yo’lni to’sib qo’yadi. 
Biroq buning ham davosi bor. Muhimlik qo’ygan tuzoqlarga 
tushmaslik uchun siz o’zingizga 
langar
tanlab olishingiz lozim. Langar 
– 
bu sizga muhimlik, uning makrlari, uning xiylalariga uchmaslik va 
sergaklikni saqlab qolish yo’llari haqida bilganlaringizni eslatadigan narsa. 
Siz istagan narsangizni langar qilib olishingiz mumkin. Bu siz doim taqib 
yuradigan uzuk, qo’lsoat yoki boshqa doimiy yoningizda yuradigan va 
siznin
g e’tiboringizni torta oladigan buyum, siz ko’p ishlatadigan so’z, 
yoqtirgan insoningiz ismi va shu kabilar 
bo’lishi mumkin. Muhimlik avj 
olgan holatda siz langarni ko’rib qolsangiz yoki langar-so’zni aytsangiz 
yoki xayol
ingizdan o’tkazsangiz kifoya – bir zumda sergak tortib, muhimlik 
ta’siridan qutulasiz. 
To’g’ri – avvaliga ba’zi vaziyatlarda langar ham yordam bermay 
qolishi mumkin. Lekin asta-
sekin yengil holatlarda, keyinchalik esa o’ta 
dolzarb vaziyatlarda ham sergaklikni boy bermaydigan bo’lasiz. Ha, sizga 
bir sirni oldindan ochib qo’yishim mumkin: