Asarlari:
«M a’osir ul-m uluk» («H am asr podshohlarning ta ri
xi»). Bu asarda ulug‘ siymolarning naqllari keltirilgan; «Xulosat
ul-axbor fi bayon ul-ahvol ul-ahyor» («Xayrli kishilar ahvolini
bayon etish borasida xabarlar xulosasi»), «M akorim ul-axloq»
(«Olijanob xulqlar»), «Dastur ul-vuzaro» («Vazirlar uchun qo'llan-
m a»), «N om ayi nom i» («A toqli nom alar»), «H abib us-siyar»
(«Inson zoti xabarlari va do'stning tarjim ayi holi»), «H um oyun-
noma». X ondam ir «Naqiy» taxallusi bilan sh e’rlar yozgan.
Zahiriddin M uhammad Bobur (1483—1530). Z ahiriddin M u
ham m ad B obur A ndijonda, F a rg 'o n a ulusining hokim i U m ar
Shayx M irzo oilasida tu g ‘ilgan.
Bobur adib, shoir, olim, ayni vaqtda, yirik davlat arbobi b o ‘lib,
H indistonda boburiylar sulolasiga asos solgan.
Asarlari: «Boburnoma», «Mubayyin» («Bayon etilgan»), «Xatti
Boburiy», «H arb ishi», A ruz haq id ag i riso lalari, «M ubayn»,
«Mufassal».
* * *
M ahdumi A’zam (1463—1542). M ahdum i A ’zam ning to ‘liq
ismi — Sayyid A hm ad Hojagi ibn Sayyid Jaloliddin Kosoniy D ah-
bediy b o ‘lib, u Farg‘ona vodiysining Koson shahrida tug‘ilgan.
U yirik d iniy va siyosiy arbob, naq sh b an diya tariq atin in g
rahnam osi va nazariyotchisi edi.
M ahdum i A ’zam ni ko‘pgina sultonlar o'zlarining piri deb e ’Ion
qilganlar.
U ta sa w u f nazariyasi, am aliyoti, xususan, naqshbandiya ta ’li-
m otini rivojlantirib, 30 dan ortiq kitoblar yozdi.
A sarlari: «Asror un-nikoh» («N ikoh sirlari»), «G anjnom a»,
«Risolat u n -sam ’iyyatun («Samo risolasi»), «Bayoni zikr» (Zikr
bayoni), «Risolayi silsilayi Xo'jagon», «Sharhi g‘azali Ubaydiy»,
«Risolayi Naqshbandiyya», «Risolat un-vujudiyyatun» va boshqalar.
* * *
Abulg‘ozixon (1605—1664). Abulg'ozixon Urganchda tug‘ilgan.
U kishi tarixnavis olim. U Xiva xoni Arab M uhammadxonning o ‘g‘li
bo‘lib, yigirma yil davomida Xivada hukmronlik qilgan. Tib ilmini
ham yaxshi o'rgangan, maxsus tibbiy asar ham yozib qoldirgan.
Abulg'ozixon yaxshi hunar egasi, she’riyatni yaxshi bilgan, turli
tillarni egallagan, o ‘tgan podshohlar, ularning faoliyatlaridan yaxshi
xabardor, bilim don, ajoyib m uarrix bo'lgan.
Asarlari: «Shajarayi turk», «Shajarayi tarokima» («Turkmanlar
tarixi»), «Manofe’ ul-inson». Bu asar tib ilmiga bag‘ishlangan.
* * #
M uhammad S h arif
Buxoriy
(XVII asr). M uham m ad Sharif ibn
M uham m ad al-H usayniy al-Alaviy al-Buxoriy (vafoti 1697 yil)
M o v aru n n ah rn in g yirik m u tafak k irlarid an b iri, falsafa, tarix,
she’riyat, huquq, tilshunoslik kabi sohalarni chuqur egallagan olim
b o ‘lgan.
Asarlari:
«Ar-risola ad-davriyya» («Davriylik haqida risola»),
«Takam m ule at-tatim e» («Takm ilning to ‘ldirilishi»), «Jahzib»,
«Kitobi favoidi hoqoniyya» («Hoqonga foydali maslahatlar kitobi»).
U ning she’riy «Devon»i ham bo'lgan.
* * *
Turdi Farog‘iy
(XVII asr). Turdi F arog‘iy Jizzax hududidagi
Farog' qishlog'ida tug‘ilgan. Turdining hayoti va ijodi haqida ta ri
xiy m anbalarda yetarli darajada m a’lum otlar qolm agan. U «Fa-
rog‘iy» taxallusi bilan o ‘zbek va tojik tillarida she’rlar yozgan.
T urdining adabiy m erosi 18 sh e’rdan iborat b o ‘lib, ulardan 12
tasi g ‘azal, 5 tasi m uxam m as va bittasi fard turiga oiddir. Turdi
she’rlarining aksariyat qismini Subhonqulixon to ‘g‘risidagi mashhur
hajviyalar tashkil qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |