‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(T. M alik)
10-mashq.
Gaplarni ko‘chirib yozing, so‘ngra ularni nutqning fonetik 
b o iin ish i bo‘yicha tahlil qiling, har bir gap tarkibida nechta sintagma 
(takt), so‘z, bo ‘g‘in va tovushlar borligini aniqlang.
N a m u n a :
Eng buyuk jihod: insonning nafsi bilan: shayton bilan qilgan:
jihodidir: Sen ham.doim: ularga qarshi kurash.
I z o h . Sintagm alardan s o ‘ng ikki nuqta q o ‘yilgan.
161

---

Bu gap 7 ta sintagm a (takt) dan iborat b o ‘lib, 16 ta s o ‘zga, so'zlar esa 33 ta
b o ‘g ‘in va 82 ta tovushga b o ‘linadi.
1. Yolg‘iz qolishing yom on odam lar bilan birga b o ‘lishingdan 
yaxshiroqdir. Buni uqib ol. Yomon odam lardan hamisha uzoq yur.
2. H a q d o ‘stlarin g k o ‘n g illarin i aslo ran jitm a. X afa qilsang, 
dushm anlaringning orzularini bajargan b o ‘lasan. N atijada azoblarga 
qolasan.
3. Yomonliklardan yiroq yurmoqchi bo‘lsang, tilingga ehtiyot bo‘l. 
Yo yaxshi gaplardan gapir, yoxud sukut saqla.
4. Ey inson, har bir so‘zni o‘ylab gapir: tiling seni yo saodatm and 
etadi, yoxud halokatga boshlaydi.
5. Ey inson, bilmaganingni hamisha so‘ra. Olimning yonidan ayrilma. 
Undan olgan fayz ila atrofni m unaw ar ayla.
(M. Kamol)
11-mashq.
She’riy m atnni daftaringizga ko‘chiring, bo ‘g‘inlarning 
turlarini aniqlab, ochiq bo ‘g‘inning ostiga bir, yopiq bo‘g‘inning tagiga 
ikki chiziq chizing. Urg‘ularini ham aniqlang.
Aytilmagan bir qo‘shiqsan,
Jayxundirsan, Sayxundirsan,
Sen-da Sug‘dsan, Sen-da Shoshsan,
Ko‘hna Turon — ona tilim.
Jaloliddin Manguberdi,
«Yurtim» dedi, «tilim» dedi.
Chingizxon ham ming havasda:
«Shunday bo ‘lsa o ‘g‘lim», dedi!
Sug‘d yozuvi, o ‘z yozuvim,
Turkiy tilim, o ‘zbek tilim.