Nazariy fizika kursi

£ — К i A
natija kelib chiqadi.
Yuqorida kiritilgan yangi belgilashlarda (9.24) tenglamalar 
sistemasi
( K —
e )c , 
+ A
c
2
= 0|
( K - e ) c 2 + A c l
=o|
(9.35)
(9.36)
ko‘rinishda ifodalanadi. Olingan (9.36) tenglamalarga (9.35) dagi 
e 
= K + A
ildiz qo‘ yilsa, c, 
= c 2
natija olinadi. Agar tenglamalarga (9.35) 
dagi ikkinchi £ = 
К -A
ildiz qo‘ yilsa, u holda 
c, = - c 2
natijaga kelinadi. 
Demak, (9.23) yechim quyidagi ko‘ rinishda boiadi: g'alayonlanish
277

---

nazariyasini qo‘ llash natijasida geliy atomining holatlari uchun 
simmetrik va antisimmetrik to‘ lqin funksiyalari mavjud bo‘ ladi, ularga 
mos kelgan energiya sathlari ham aniqlanadi:
Ф* (П. r2) =
= Е
л
 + Em+ К + A,
(9.37)
Ф 
J j v h ) = ^ ( ^ ~ ^ l E a = E n+ E m+ K - A .
(9.38)
1
Yuqoridagi ifodalarda 
ko‘ paytuvchi normallashtirish shartini
bajarish uchun kiritilgan.
Shunday qilib, 
К
kattalik elektronlarning Kulon o ‘ zaro ta’ siri bilan 
b og‘ liq energiyasini aniqlab bersa, 
A
kattalik esa elektronlarning 
almashuv energiyasini ifodalaydi. Demak, elektronlarning almashuvi 
tufayli geliy atomida ikkita holat mavjud bo‘ ladi: Ф у - simmetrik va 
Ф и - antisimmetrik holatlar, bunda Ф 5 to‘ lqin funksiya elektronlarning 
spinlari qarama-qarshi y o ‘ nalishda b oigan holatni ifodalaydi va 
parageliy holatini tavsiflaydi; Ф я to‘ lqin funksiyasi esa elektronlarning 
spinlarining y o ‘ nalishi parallel b oigan holatni ifodalaydi va ortogeliy 
holatini tavsiflaydi. Shunday qilib, almashuv energiyasi tufayli ikki xil 
holat mavjudligi kelib chiqdi: Ф 5 
simmetrik va Ф„ antisimmetrik 
holatlar.
Geliy atomining termlarini va optikaviy spektrlari tuzilishini 
ko‘rib chiqishdan ma’ lumld, geliy atomining asosiy [S(, holatida 
atomining ikkala elektroni ham '.S' holatida joylashgan va Pauli 
prinsipiga binoan ulaming spinlari o ‘ zaro qarama-qarshi y o ‘nalgan 
boiadi. Demak, geliy atomining asosiy holati simmetrik funksiya 
(parageliy) orqali ifodalanishi kerak. Bu holda