A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

Birinchi bosqich
.
Tahliliy sharh jarayonining birinchi bosqichida auditor 
o’tgan yilning moliyaviy hisobotlari, byudjetlari, nomoliyaviy va sanoat 
axborotlari asosida moliyaviy hisobotda summalarning paydo bo’lishiga taxminlar 
ishlab chiqadi. Kutilayotgan natijalar bu- qayd etilgan schyotlar va nisbatlarni 
baholash. Auditor o’zining taxminlarini shunday ishlab chiqadiki, ular o’rtasidagi 
sezilarli farq va qayd etilgan summa xatolik darajasini ko’rsatadi.
 
Taxminlarni 
tartiblashtirish 
tahliliy 
amallar 
jarayonining 
muhim 
bosqichlaridan hisoblanadi. 
Taxminlar turli xil manbalardan yuzaga keladi. Izlanish shuni 
ko’rsatmoqdaki, sanoat, iqtisodiy yoki ekologik axborotlarning qo’llanilishi tahliliy 
amallarning bashoratlash qobiliyatini yaxshilaydi. Boshqa manbalar o’z ichiga 
auditor tajribasi, o’xshash korxonalar to’g’risidagi ma’lumotlar, soha 
ma’lumotlarini oladi. 

---

221 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tahliliy sharh jarayoni
 
Ikkinchi 
bosqich.
Tahliliy 
sharh 
jarayonining 
ikkinchi 
bosqichi 
(identifikatsiya) bu- auditorning kutilayotgan natijalar bilan qayd etilgan 
summalarni taqqoslashi. Auditning natijaviyligi auditorning kompetentligi va 
moliyaviy ma’lumotlardagi xatolar ko’rinishini aniqlanishiga bog’liqdir. Ushbu 
modellarning sababini aniqlash keyingi davrdagi testlashning yo’nalishi bo’lib 
xizmat qiladi.
 
Auditor taxminlar va qayd etilgan summalar o’rtasidagi farq qanchalik 
kattaligini ko’rib chiqishi zarur. Boshqa so’z bilan aytganda, qaysi holda moddiy 
farq mavjud? (masalan, agar farq 20 foizni tashkil etsa) Ushbu holni muhimlikning 
chegarasi deb atash mumkin. Tekshiruv mobaynida auditor schyotlar kitobidagi 
O’tgan yilgi 
moliyaviy 
hisobotlar 
Moliyaviy va 
nomoliyaviy 
axborotlar 
o’rtasidagi farqlar 
Joriy qayd etilgan 
balans schyotlari 
Bosqich I 
Kutilayotgan 
natija 
Bosqich II
Aniqlashtirish 
Bosqich III 
O’rganish 
Bosqich IV 
Baholash 
Sanoat: ma’lumot 
Umumiy iqtisodiy 
ma’lumot 
Qayd etilgan va 
kutilayotgan farqlar 
Farqlar sababi 

---

222 
ehtimolli xatolarni aniqlaydi. Agar farqlar ehtimolli xatolardan kamroq bo’lsa, 
auditor kitoblar tarkibini qayta ko’rib chiqmaydi. Agar farqlar ko’p bo’lsa, unda 
keying qadam farqni o’rganish bo’ladi.