‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi toshkent davlat

-(i) q / ( i) к
affiksli so‘z yasovchi model
M azkur model o ‘zbek tilida fe’l turkumli so‘zlardan nafaqat ot-ter- 
minlar, balki sifat-terminlami hosil qilishda ham unumlidir. 
-q/-k
(unli 
asoslardan keyin keladi), - 
(i)q//-(i)k
(undoshli asoslardan keyin keladi) 
o ‘timli fe’llardan passiv m a’nodagi sifat-terminlar, o ‘timsiz fe’llardan 
esa shu fe ’lga xos leksik-semantik m a’noga ega sifat-terminlar yasaydi 
( Kononov 1960; 155): 
yaltiroq
(yaltira-moq), 
siqiq, ochiq
( til. bo‘g ‘in), 
yopiq
(mat.; til.), 
cho ‘ziq
(til.), 
qattiq, о ‘lik, chaqiriq
(harb.; y u r.) va sh. k. 
-та
affiksli so‘z yasovchi model
Mahsuldorligi chegaralangan ushbu model o ‘timli fe’llardan passiv 
m a’noli sifat - term inlam i hosil qilsa: 
yozma, chizma, terma
(sport; mus) 
), 
yasam a
(til.), 
burama, k o ‘chirma
(til.) va sh.k; o ‘timsiz fe’llardan esa 
ular boshlang‘ich asosiga xos leksik-semantik mazmunni anglatuvchi si­
fat-terminlami yasaydi ( Kononov 1960; 155): 
ko'chma, yonlam a
(harb.), 
og'm a
(mat.), 
tu g ‘та
(tib.) va sh. k.
82

---

-qoq//-g‘oq
affiksli so‘z yasovchi model
Namoyon b o ‘ladigan xususiyat, xossani ifodalovchi mazkur kammah­
sul model ayrim sifat-term inlam i yasaydi: 
yopishqoq, burishqoq, ilish-
qoq, qorishqoq, qurushqoq, qaqroq
va sh.k.
-qir/- kir//-g‘ir/~ gir
affiksli so‘z yasovchi model
Bu kammahsul model faol namoyon b o ‘ladigan xususiyat, fazilatni 
anglatadigan sifat-terminlami shakllantiradi: 
о ‘tkir, uchqir, chopqir, olg ‘it;
topqir, keskir, sezgir
(tib.) va sh.k.