Uliwma psixologiya kk

Sangvinik- ku`shli, saldamli, shaqqan nerv sistemasina iye, shaqqan reaktsiya iyesi, onin` ha`reketleri 
oylang`an, quwnaq, usinin` na`tiyjesinde ol turmis qiyinshiliqlarina ku`shli qarsiliq ko`rsete aladi. Onin` nerv 
sistemasinin` shaqqanlig`i sezimlerdin`, qizig`iwshiliqlardin`, ko`z-qaraslardin` o`zgeriwshen`ligine, jan`a 
jag`daylarg`a an`sat beyimlesiwge sebepshi boladi. Bul jaqsi sa`wbetles adam, jan`a adamlar menen tez til 
tabisip ketedi, sonliqtan da onin` tanislari ko`p, biraq ol qarim-qatnas ha`m su`yiwshilikte turaqliliq penen 
ayriqshalanbaydi. Ol ba`rha qoziwda, qizig`arli jumislar ko`p bolg`an jag`dayda g`ana o`nimdarli xizmetker, keri 
jag`dayda ol zerigerli, uyan` bolip basqa na`rsege alan` bolip ketedi. Stressliq jag`daylarda G`arislan 
reaktsiyasiG` payda boladi, yag`niy o`zin oylap, jedel qorg`aydi, sharayattin` normallasiwi ushin gu`resedi. 
Flegmatik- ku`shli, saldamli, biraq qos jaqpas nerv sistemasina iye, aqibetinde ju`da` a`ste ta`sirlenedi, 
onsha ko`p so`ylemeydi, emotsiyalar a`ste-aqirin payda boladi (quwantiw ha`m ku`ldiriw qiyin), joqari miynet 
su`ygishlikke iye, ku`shli ha`m uzaq dawam etiwshi shimirkendiriwshilerge jaqsi qarsiliq ete aladi, biraq 
ku`tilmegen, jan`a jag`daylarda tez reaktsiya qaytariw uqibina iye emes. Barliq u`yrengenlerin bekkem yadta 
saqlap qaladi, arttirilg`an stereotip ha`m uqiplarinan waz keshiw qolinan kelmeydi, jumisin, doslarin, turmis 
ta`rizin ha`m a`detlerin o`zgertkendi jaqtirmaydi, jan`a jag`daylarg`a qiyin ha`m a`ste ko`nligedi. Keypiyati 
turaqli ha`m bir tegis. Awir kewilsizlikler bolg`an jag`dayda flegmatikler sirtqi ko`rinisinen tinish bolip qaladi. 
Melanxolik- nerv sistemasi a`zzi, ha`tteki ku`shli bolmag`an qozdiriwshilarg`a da joqari ta`sirshen`likke 
iye, al ku`shli turshiktiriwshi G`u`zilisG` G`bo`getG` G`qoyan stressiG` payda etiwi mu`mkin, sonliqtan da 
stressliq jag`daylarda (imtixan, jaris, qa`wip h.t.b) melanxioliktin` is-ha`rekinin` na`tiyjeleri ku`ndelikli 
turmistag`idan pa`s boliwi mu`mkin.

---

46
Joqari sezimtalliq tez sharshaw ha`m iskerliktin` pa`seywine alip keledi (ko`birek dem alis talap etiledi). 
A`ytewir sebepler de ko`z jas, kewil qaliwdi payda etedi. Keypiyati ju`da` o`zgeriwshen`, biraq a`dette 
melanxolik o`z sezimlerin ko`rsetpey, jasiriwg`a urinadi, o`z ta`shwishlerin hesh kimge aytpaydi, ko`pshilik 
jag`dayda qapa, tu`skin, o`zine isenimsiz, qa`weterli, onda nevrotikaliq buzilislar ju`z beriwi mu`mkin. Biraq 
nerv sistemasinin` joqari sezimtallig`ina iye bola otirip, melanxolikler jiyi jaqsi rawajlang`an ko`rkem ha`m 
intellektualliq uqiplarg`a iye boladi. 
Anaw yamasa minaw eresek adam temperamenttin` qaysi tipine iye ekenligin aytiw qiyin. Nerv 
sistemasinin` tipi na`silden o`tetug`in bolsa da, absolyut o`zgermeytug`in bolip qalmaydi. Waqittin` o`tiwi 
menen, sonday-aq sistemali shinig`iwlar, ta`rbiya, turmisliq jag`daylar ta`sirinde nerv protsessleri a`zzilewi 
yamasa ku`sheyiwi, olardin` o`tiwi tezlesiwi yamasa pa`seyiwi mu`mkin. Misali, balalardin` arasinda xolerik 
ha`m sangvinkiler ko`p (olar shoq, kewilli, tez ha`m jen`il ta`sirlenedi, jilag`annan son` bir minuttan keyin basqa 
na`rsege alan` bolip, shaqalaq atip ku`ledi, yag`niy nerv protsesslerinin` ha`reketshen`ligi joqari). Jasi u`lken 
adamlar arasinda kerisinshe flegmatik ha`m melanxolikler basim. 
Temperament- bul adamnin` joqari nerv sistemasinin` sirtqi ko`rinisi, sonliqtan da ta`rbiya, o`zin-o`zi 
ta`rbiyalaw 
na`tiyjesinde 
bul 
sirtqi 
ko`rinis 
burmalaniwi, 
o`zgeriwi, 
haqiyqiy 
temperamenttin` 
G`maskirovkaG`si ju`z beriwi mu`mkin. Sonliqtan da temperamenttin` G`tazaG` tipleri siyrek ushirasadi, anaw 
yamasa minaw tendentsiyanin` basim boliwi insan minez-qulqinda barliq waqitta da ko`rinedi.