Uliwma psixologiya kk


Temperamenttin` fiziologiyaliq tiykarlari



Download 0,67 Mb.
Pdf ko'rish
bet65/78
Sana10.04.2022
Hajmi0,67 Mb.
#541011
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   78
Bog'liq
Uliwma psixologiya kk.

Temperamenttin` fiziologiyaliq tiykarlari. I.P.Pavlov iytlerde sha`rtli reflekslerdin` islep shig`iliwi 
o`zgesheliklerin u`yrene otirip, olardin` minez-qulqindag`i ha`m sha`rtli-reflektorli is-ha`rekettin` keshyiwindegi 
individual ayirmashiliqqa diqqat awdarg`an. Bul ayirmashiliqlar birinshi gezekte sha`rtli reflekslerdin` payda 
boliw aniqlig`i, sonday-aq, olardin` o`shiwi o`zgesheligi siyaqli minez-quliq aspektlerinde ko`ringen. Bul 
jag`day atap o`tilgen ayirmashiliqlar tek g`ana eksperimental jag`daydin` ha`r qiylilig`i menen 
tu`sindirilmeytug`ini ha`m bunin` tiykarinda nerv protsesslerinin` birneshe fundamental qa`siyetleri 
jatirg`anlig`inda degen gipotezani alg`a su`riwge mu`mkinshilik berdi. Pavlovtin` pikirinshe, bul qa`siyetlerge 
qoziw, toqtaw, olardin` sabirlilig`i ha`m shaqqanlig`i ku`shi kiredi. 
Nerv protsessleri ku`shi- bul nerv kletkalarinin` ku`shli qoziw ha`m uzaq waqitliq toqtawdi bastan 
keshiriw uqiplilig`i, yag`niy nerv kletkalarinin` shidamlilig`i ha`m miynetke jaramlilig`i. Nerv protsessinin` 
ku`shi ku`shli qozdiriwshilarg`a-ku`shli qozdiriwshilar ku`shli nerv sistemasinda, ku`shli qoziw protsessin payda 
etedi, a`zzi nerv sistemasinda-qoziwdin` a`zzi protsessin ha`m toqtawdi payda etetug`in tiyisli reaktsiyada 
ko`rinedi. 
Saldamliliq bul nerv protsesslerinin` proportsional o`z-ara qatnasin na`zerde tutadi. Qoziw protsessinin` 
toqtawdan basimlilig`i sha`rtli reflekslerdin` payda boliw tezligi ha`m olardin` o`shiwinin` a`steliginde ko`rinedi. 
Toqtaw protsessinin` qoziwdan basimlig`i sha`rtli reflekslerdin` a`ste payda boliwi ha`m olardin` o`shiwinin` 
tezligi menen belgilenedi. 
Nerv protsesslerinin` shaqqanlig`i-bul nerv sistemasinin` sirtqi ortaliq jag`daylari talabi menen tez juwap 
retinde qoziw protsessin toqtaw protsessi menen ha`m kerisinshe almastiriw (o`zgertiw) uqiplilig`i. 


45
Pavlov ta`repinen belgilengen nerv protsessleri qa`siyetleri nerv sistemasinin` tipi, yamasa joqari nerv is-
ha`reketi tipin belgilewshi belgili bir kombinatsiyalardi payda etiwi mu`mkin. Bul tip individ ushin xarakterli 
bolg`an nerv sistemasinin` tiykarg`i jiyindilarinan-ku`sh, saldamliliq ha`m jedellikten, qoziw ha`m toqtawdin` 
o`z-ara qatnasinan quraladi. Pavlovtin` pikirshe, nerv sistemasinin` Gippokrat ta`repinen atap o`tilgen 
temperament tiplerine jaqin bolg`an to`rt tiykarg`i tipi bar. Nerv protsesslerinin` ku`shinin` ko`riniwinin` 
ayirmashiliqlarina qarap ku`shli ha`m a`zzi, olar o`z gezeginde saldamli ha`m shalag`ay bolip bo`liniwi 
mu`mkin. Bunda shalag`ay tipte qoziw toqtawdan u`stem boladi. Sonday-aq, en` son`g`isi ku`shli saldamli tipler 
shaqqan ha`m qos jaqpas bolip bo`linedi 
Pavlov ta`repinen belgilengen nerv sistemasi tipleri tek g`ana sani emes, al tiykarg`i sipatlamasi 
boyinsha da temperamenttin` klassikaliq to`rt tipine say 
1.Sangvinik-ku`shli, saldamli, shaqqan tip 
2. Flegmatik-ku`shli, saldamli, az ha`reketlenetug`in (qos jaqpas) tip 
3. Xolerik-ku`shli, biraq shalag`ay, qoziwg`a salistirg`anda toqtaw protsessleri a`zzi 
4. Melanxolik-qoziw ha`m qoziwdin` a`zzi protsessleri (a`zzi tip). 
Solay etip, nerv sistemasi tipi degende Pavlov nerv sistemasinin` qorshag`an ortaliq ha`m ta`rbiya 
ta`sirinde az o`zgergen ha`m tuwma qa`siyetlerin tu`singen. Nerv sistemasinin` bul qa`siyetleri nerv 
sistemasinin` uliwma tipinin` psixikaliq ko`rinisi esaplang`an temperamenttin` fiziologiyaliq tiykarin quraydi.

Download 0,67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   78




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish