Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари



Download 6,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/143
Sana10.04.2022
Hajmi6,35 Mb.
#540947
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   143
Bog'liq
Автомабилларда юк ва пассажирлар ташиш асослари

Ж ой рельеф и 
— т е к и с , б а л а н д - п а с т , т о г л и р е л ь е ф д а
б ў л и ш и м у м к и н .
Й ўл плани ва профили элементларига 
й ў л н и н г б ў й л а - 
м а э н г к атта н и ш а б л и г и (у н и н г т а к р о р л а н и ш и , у зу н л и - 
г и ), й ў л н и н г п л а н д а ги э г р и -б у г р и л и ги , ю р и ш (ҳ а р а к а т - 
л а н и ш ) қ и с м и н и н г э н и , п о л о с а л а р и с о н и ва т е г и ш л и
м е ъ ё р л ар б и л а н б е л г и л а н у в ч и б о ш қ а к ў р с а т к и ч л а р и к и ­
р а д и .
Й ўл қопламасининг текислиги 
й ў л н и н г ту р и (к а п и т а л
ц е м е н т ё к и а с ф а л ь т -б е т о н ), қ о п л а м а т е к и с л и г и н и н г б а р - 
қ а р о р л и г и ё к и у н и н г б а р қ а р о р э м а с л и г и , ў т к и н ч и т и п д а - 
ги қ о п л а м а л и л и ги (ш ага л , ч а қ и қ т о ш ва ҳ . к . ) б и л а н а н и қ -
л а н а д и .
Ҳ аракат ж адаллиги. 
Й и л , с у т к а и ч и д а ў р т ач а ҳ а р а к а т
з и ч л и г и н и н г б а р қ а р о р л и г и д и р . Б у н д а й к ў р с а т к и ч ҳ а ф т а - 
н и н г к у н л а р и ва с у т к а н и н г ҳ ар б и р с о а т и б ў й и ч а и н о б а т ­
га о л и н а д и ; ҳ а р а к а т н и н г х а р а к т е р и (о н д а -с о н д а ё к и б е- 
тўхтов); ҳ а р а к а т ту р и (ш аҳар и ч и , ш аҳард ан т а ш қ а р и , йўлдан 
т аш қ ар и ).
Ў та олиш ҳолатининг барқарорлиги. 
Б у н д а қ и ш в а қ т л а - 
р и д а й ў л н и н г қ о р б и л а н қ о п л а н и ш и (у н и н г д а в о м э т и ш и ),
55


қ о п л а м а с и з й ў л л ар д а э с а ё ғ и н г а р ч и л и к н а т и ж а с и д а ҳ а р а- 
к а т н и н г о ғ и р л а ш и ш и , ч а н г л и л и к ва б о ш қ а ш ар о и т л а р к и ­
ради.
Т а б и а т -и қ л и м ш ар о и тл ар и . Б у н д а ҳудудлар и а за р д а ту - 
т и л а д и . У л ар с о в у қ и қ л и м л и ж о й л а р , и с с и қ и қ л и м л и
ж о й л ар ҳам да мўътадил и қ л и м л и ж ой ларга б ўли нади. Ҳудуд- 
л а р а с о с а н ҳ а в о н и н г ҳ а р о р а ти ва б о ш қ а х у су си я т л ар га б и - 
н о а н б ўли н ад и .
Т а ш к и л и й -те х н и к ш ар о и тл ар . И ш р е ж и м и : а в т о м о б и л ­
н и н г и ш д а б ў л и ш в а қ т и ; с у т к а д а в о м и д а б о с и б ў т и л г а н
ў р т ач а м а с о ф а (к м ); й и л д а в о м и д а г и иш к у н л а р и ; й и л л и к
б о с и б ў т и л г а н ў р т а ч а м а с о ф а (к м ); й и л д а в о м и д а о й л а р
б ў й и ч а . ҳ а ф т а к у н л а р и и ч и д а , с у т к а с о а т л а р и б ў й и ч а т а - 
ш и ш н и н г б и р т е к и с д а л и г и , ҳ а й д о в ч и л а р и ш и н и н г т а ш к и л
э т и л и ш и .
Т аш и ш н и т а ш к и л эт и ш ва м ар ш р у тл ар тури: м а р ш р у т - 
л а р м а я т н и к ва а й л а н а т а р зд а б ў л и ш и м у м к и н . У з о қ м а- 
со ф ал а р га т а ш и ш л а р «таш иш елкалари » ёк и т ў ғр и д ан -тў ғр и
автопоездлар қатн ай ди ган ти зи м лард а таш к и л эт и л и ш и м ум ­
ки н .
А втом об и лларн и с а қ л а ш , т е х н и к х и зм а т к у р саги ш ва 
т а ъ м и р л а ш ш ар о и тл а р и . А в т о м о б и л л а р н и ё п и қ б и н о л а р - 
д а ёк и у сти о ч и қ м а й д о н л а р д а с а қ л а ш м у м к и н ; т е х н и к
х и зм а т н и м а р к а з л а ш т и р и л г а н ёк и т а р қ о қ у с у л д а ў т к а зи ш
м у м к и н ; а в т о м о б и л л а р н и т а ъ м и р л а ш ва у л ар н и у т к а зи ш н и
м е х а н и з а ц и я л а ш д а р а ж а с и каб и ш а р о и т л а р н а з а р д а ту - 
т и л а д и .
Ю к ва п а с с а ж и р л а р н и т а ш и ш д а ю қ о р и д а б аён э т и л ­
ган ш а р о и т л а р н и н г ҳ а р хил т у р л а р и б и р г а л и к д а б ў л и ш и
м у м к и н . Ш у н и н г учун ҳам а в т о м о б и л л а р н и э к с п л у а т а ­
ц и я қ и л и ш ш а р о и т л а р и кўп қ и р р а л и б ўлад и . А к с а р и я т
ҳ о л л а р д а а в т о м о б и л л а р к о н с т р у к ц и я с и кўп у ч р а й д и га н
э к с п л у а т а ц и я ш ар о и т л а р и га м о с л а ш т и р и л и ш и б и л а н б и р - 
га у л а р н и ҳ ар хи л м ахсус ш а р о и т л а р г а з у д л и к ва о с о н л и к
б и л а н м о с л а н и ш и ҳ и с о б га о л и н и ш и л о з и м .
Ю қ о р и д а б а ё н э т и л га н э к с п л у а т а ц и о н ш ар о и тл а р и ч и ­
д а а в т о м о б и л с о з л а р т о м о н и д а н к а м р о қ ҳ и с о б г а о л и ­
нади га н л а р и д а н б и р и т а б и а т -и қ л и м ш ар о и тл а р и д и р . А к ­
с а р и я т ҳ о л л ар д а с о в у қ и қ л и м л и ж о й л а р д а и ш л о в ч и а в ­
т о м о б и л л а р к о н с т р у к ц и я с и (С -и н д е к с и б и л а н ) и ш л а б ч и -
5 6


қ ар и л ган б ў ли б , ўта и с с и қ ж о й л ар га м о с л а н г а н а в т о м о б и л ­
л а р к о н с т р у к ц и я с и н и я р а т и ш а н ч а о р қ а д а қ о л ган . Б у н д ан
т а ш қ а р и б ал а н д т о ғл и ж о й л ар д а и ш л о в ч и а в т о м о б и л л а р н и
с е р и я б и л а н и ш л а б ч и қ а р и ш ҳ а м я х ш и й ў л га қ ў й и л м а г а н . 
Ў рта О си ё ҳудуди а с о с а н и с с и қ и қ л и м л и д и р , и с с и қ о й л а р -
д аги ўртача ҳарорат + 2б°С д ан и б о р ат бўлади. И с с и қ и қ а и м - 
л и ж о й л ар уч турли : чўлли ж о й л а р , б а л а н д то ғл и ж о й л а р ва 
с у б т р о п и к ж о й л а р б ў ли б , у л а р н и н г ҳ ар б и р и н и н г ў з и г а хос 
то м о н л ар и бор.
И с с и қ и қ л и м л и ж о й л а р н и н г чўл зо нал ар и га Ў рта О с и ё - 
н и н г м а р к а зи й ва ғар б и й қ и с м л а р и к и р а д и . Бу ж о й л ар д а ги
ҳ а в о н и н г м а к с и м а л ҳ а р о р а ти 4 5 -5 8 °С н и т а ш к и л эт а д и . Ер 
усти қ а т л а м и н и н г ҳ а р о р а т и 70 -8 0 °С гача қ и зи й д и . Ё з о й л а - 
ри ўта и с с и қ ва қуруқ. Н а м л и к н и н г о з л и г и н а т и ж а с и д а н
ч а н г ж уд а кўп м и к д о р д а , а й н и қ с а л ё с гр у н т л и ж о й л а р д а
ҳо си л б ў лад и . А со сан бу ж о й л а р н и н г к ў п ч и л и к қ и с м и д а
қ и ш н и н г қ о р л и к у н л ар и н и ҳ о я т д а о з б ўлад и .
И с с и қ и қ л и м л и б а л а н д т о ғ л и ж о й л а р г а Ў р та О с и ё н и н г
ш а р қ и й ҳуд удлари к и р ад и . Т о ғл и ж о й л а р д а н ў ти ш д аги д о - 
в о н л а р н и н г б а л а н д л и г и 2000 м е т р д а н о ш и қ б ў л и б , д е н г и з
сатҳи дан 4700 м етргач а б ал а н д л и к гач а етад и . Б ун дай ер л ар - 
д а ҳ а в о н и н г а т м о с ф е р а б о с и м и к и ч и к л и г и с а б а б л и д в и г а - 
т е л л а р қу в в ати а н ч а м и к д о р д а (3 0 -4 0 ф о и з ) к а м а я д и ва бу- 
н и н г н ати ж аси д а а в т о м о б и л л а р н и н г т о р ги ш -те зл и к хусуси­
я ти с е зи л а р л и к а м а й и б , у л а р д а н ф о й д а л а н и ш н и а н ч а қ и й - 
ин лаш тиради .
Ҳ а в о ҳ ар о р ати + 3 0 °С д ан о ш г а н д а н с ў н г д в и г а т е л л а р
қу в в ати к а м а я д и . М а с а л а н , ў т к а з и л г а н и л м и й -т а д қ и қ о т - 
л а р и м и з н а т и ж а с и д а К А З -6 0 8 В т я г а ч л и п ахта хом а ш ё с и
т а ш у в ч и а в т о п о е зд и д в и г а т е л и н и н г қ у в в а т и ҳ аво т е м п е - 
ратураси + 35-36°С етган да, 30 ф о и зг а кд д ар кама|'Гди. П роф . 
Д . П. В е л и к ан о в к ў р с а т к и ч л а р и г а к ў р а , и с с и қ и к д и м л и
ш а р о и т д а и ш л о в ч и а в т о м о б и л л а р н и н г с о в и т и ш т и з и м и
к у ч а й т и р и л г а н ва ё п и қ т у р д а б ў л и ш и л о з и м . С о в и т и ш
т и з и м и н и н г ё п и қ ту р д а б ў л и ш и с о в и т у в ч и с у ю к д и к н и н г
б у ғл ан и ш н а т и ж ас и д а й ў қ о л и ш и н и н г о л д и н и о л ад и . М о й - 
л а ш т и з и м и д а э с а м о й н и с о в и т у в ч и м ахсус р а д и а т о р ў р н а - 
т и л и ш и л о з и м . Ч ўл з о н а л а р и д а и ш л а ш г а ҳ и с о б л а н г а н
а в т о м о б и л л а р н и н г д в и г а т е л л а р и ва б ар ч а м о й л а ш у зел - 
л а р и ч ан гд а н с а к д о в ч и к о н с т р у к т и в э л е м е н т г а эга б ў ли -
57


ш и л о зи м . Д в и г а т е л н и н г к а р б ю р а т о р и (ён и л ғи а п п ар а т и )га
с ў р и л у в ч и ҳ аво к а п о т (к а б и н а ) т а ш қ а р и с и д а н қ и л и б и ш - 
л а н г а н б ў л и ш и ва с ў р и л у в ч и ҳ а в о н и ч ан гд а н т о за л а б ў т к а- 
зу в ч и у зел л ар и н а за р д а т у т и л и ш и л о з и м . Ш и н а , б а р ч а р е ­
з и н а -т е х н и к б у ю м л а р ва п о л и м е р м а т е р и а л д а н и ш л а н г а н
қ и с м л а р , ё н и л г и , м о й , т о р м о з с у ю қ л и ги ва б о ш қ а м а т е р и - 
ал л ар ўта и с с и қ ҳ а в о г а ч и д а м л и б ў л и ш и л о зи м .
А ккум улятор б атар еяси ва б ен зи н н асо си н и ав т о м о б и л ­
н и н г э н г кам и си й д и ган ер и га ж о й л аш т и р и ш лози м . К аб и н а 
ва сал о н н и н г том қ и с м и н и қуёш нуридан келувчи и сси қ л и к - 
ни ўтказм ай д и ган қ и л и ш ч оралари кўр и л и ш и керак.
Ҳ а й д о в ч и л а р к а б и н а с и ч а н г ў т к а зм а й д и г а н қ и л и б ж и - 
ҳ о з л а н и ш и , в е н т и л я т о р ё к и к о н д и ц и о н е р л а р б ў л и ш и
м а қ с а д га м у в о ф и к д и р . А в т о м о б и л н и н г қуёш н ури т у ш а - 
д и г а н ю зал ар и қ а т т и қ и с и б к е т м а с л и г и учун о қ т о н л и ва 
қуёш р а д и а ц и я с и г а б а р д о ш б ер у вч и б ў ё қ б и л а н и ш л а н и - 
ш и зар у р , ў р и н д и к д а р н и э с а г и л о ф л а ш к ер ак .
У та б а л а н д ж о й л а р д а и ш л о в ч и а в т о м о б и л л а р д в и г а т е ­
л и м а х с у с к о н с т р у к ц и я а с о с и д а и ш л а н и ш и к е р а к . Б у н ­
д а , и л о ж и б о р и ч а , д в и г а т е л ь қ у в в а т и н и н г б а л а н д л и к б и ­
л а н б о ғ л и қ к а м а й и ш и н и н г о л д и н и о л и ш л о з и м . Б у н и н г
у ч у н т а ъ м и н л а ш т и з и м и к о н с т р у к ц и я с и н и б а л а н д л и к
б и л а н б о ғ л и қ к о р р е к т и р о в к а л а ш ва с и қ и ш д а р а ж а с и н и
ў з г а р т и р и ш л о з и м б ў л а д и . Ў та б а л а н д т о г й ў л л а р и д а и ш - 
л а ш н и ҳ и с о б г а о л у в ч и м а х с у с о п т и м а л н и с б а т л и т р а н с ­
м и с с и я ва с е к и н л а ш т и р и ш т о р м о з м е х а н и з м и ў р н а т и ш
ҳ ам з а р у р б ў л а д и .

Download 6,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish