Ma’lumotlarni uzatish tizimlarida ko‘plab turli XIL texnologiyalar

CDMA-2000 1XEV. 
Bu standart 1X standartning keyingi 
takomillashtirilishi 
hisoblanadi. 
Uning 
yordamida 
chastotalar 
spektridan eng samarali foydalanishga erishiladi, ma’lumotlarni 
uzatish o‘tkazish qobiliyati oshadi, o‘sha bir 1,25 MGs chastotalar 
polosasida eng yuqori 2 dan 5 Mbit/sgacha ma’lumotlarni uzatish 
tezligiga 
erishiladi. 
Bunda 
xavf 
kamayadi 
va 
operatorlik 
kompaniyalarining kapital qo‘yilmalari himoyalanadi. Operatorlarning 
ehtiyojlarini aniqlash bilan 1XEVda takomillashtirishning ikkita 
bosqichi ko‘rsatiladi. Birinchi bosqichning borishida ma’lumotlarni 
samaraliroq uzatish usuli uchun 2,4 Mbit/sdan ortiq ma’lumotlarni 
uzatish tezligiga erishish talab qilinadi. Ikkinchi bosqichning amalga 
oshirilishida real vaqt ko‘lamida ovoz va ma’lumotlarni uzatish 
tezligiga erishiladi. 
CDMA-2000 3X. 
Bu cdma-2000 standartining ikkinchi fazasi 
hisoblanadi. 
Bu 
fazadagi 
takomillashtirish 
1Xda 
erishilgan 
ma’lumotlarni uzatish tezligini 2 Mbit/sgacha oshirilishi ko‘p kanalli 
tizimdan foydalanish orqali ta’minlanadi. 3X nom 3XRTT atamadan 
kelib chiqadi, ya’ni 3G xizmatlarni taqdim etish uchun uchta 1,25 
MGsdan kanallar ishlatiladi 
CDMA 450
uchinchi avlod aloqa standarti hisoblanadi. U 
CDMA 2000, shu jumladan CDMA 2000 1x EV-DO standartini 
rivojlantirishning barcha yo‘nalishlarini qo‘llaydigan Xalqaro elektr 
aloqa ittifoqi tomonidan tasdiqlangan. CDMA 2000 1x EV-DO 
tarmoq ma’lumotlarni juda katta 2, 4 Mb/sgacha tezlikda uzatilishiga 
imkon beradi. CDMA 450 standarti, hatto 1, 8 MGs kabi tor 
chastotalar polosasida joriy etilishi mumkin. Uning afzalligi 
chastotalar 
spektridan 
samarali 
foydalanish, 
shuningdek 
ma’lumotlarni yuqori tezlikli uzatilishi imkoniyati hisoblanadi. 
Pastroq chastotalar diapazonini ishlatilishi esa qamrab olish zonasini 
kengaytirishga imkon beradi. 450 MGs diapazonda ishlaydigan sotalar 
yuqoriroq chastotalarda ishlaydigan bazaviy stansiyalarning qamrab 

---

93 
olish zonasidan ikki marttaga ortiq bo‘ladi. Shuning uchun CDMA 
450 yechimi qishloq joylarida, aholining zichligi uncha katta 
bo‘lmagan hududlarda simsiz aloqani quradigan operatorlar uchun 
foydali bo‘ladi. 
Kam aholili va borish qiyin bo‘lgan hududlar uchun CDMA 450 
standarti iqtisodiy foydali va an’anaviy simli telefoniyaga muqobil 
hisoblanadi. Bu yechim CDMA 2000 texnologiyalarining barcha 
asosiy afzalliklarini taqdim etishi tufayli operator va uning abonentlari 
uchun foydali bo‘lib, aynan u uchinchi avlod yangi xizmatlarini 
keyingi joriy etish, masalan, abonentning joylashish o‘rnini aniqlash 
(LBS) imkoniyatini yaratadi. Shuningdek alohida operatorlar 
tarmoqlarida ishlayotgan multimediali xizmatlar va Push-to-Talktm 
(«Bos va gapir», ya’ni telefonni ratsiyadan foydalanishga yaqin 
rejimda ishlatish) texnologiyalari bo‘lishi mumin. 
CDMA 450 bu turli tarmoq ehtiyojlari uchun ideal yechim 
hisoblanadi. Telekommunikatsiyalar universal xizmatlari konsepsiyasi 
istalgan aholi punktida har qanday abonentga berilgan muddatda 
o‘rnatilgan sifatdagi va baholar darajasida bo‘lgan aloqa xizmatlarini 
ko‘rsatilishini ko‘zda tutadi. Bundan tashqari CDMA 450 standarti 
asosida davlat organlari manfaatlarida maxsus aloqa tarmoqlari 
qurilishi mumkin. CDMA 2000 standartining yuqori tezlikli 
ma’lumotlarni uzatish bo‘yicha imkoniyatlari 450 MGs diapazondagi 
operatorlar uchun real qiziqishni beradi va keng polosali DSL-
ulanishga muqobil bo‘ladi. 
CDMA 450 aholini ma’lumotlarni olishini (xususan, Internet 
orqali), ayniqsa kabelni o‘tkazilishi o‘zini oqlamaydigan olisdagi 
hududlarda soddalashtirishga imkon beradi. 
CDMA 450 tizimining ishlatilishi dispetcherlik aloqasi yoki 
TETRA kabi maxsus maqsadli tizimlar uchun foydali bo‘lishi 
mumkin. Yuqori ulanish tezligi bilan birga Push-to-Talktm 
funksiyasining qo‘llanilishi bilan CDMA 450 tizimlari huquqni 
muhofaza qilish, tez tibbiy yordam, yong‘in-himoya xizmati va 
maxsus xizmatlar masalalarini tezkor va sifatli echilishiga imkon 
beradi. 
CDMA 2000 texnologiyalarini, ayniqsa 450 MGs diapazonning 
ishlatilishi “elektron hukumat” tizimlarini yaratilishini sezilarli 
engillashtirishi mumkin. Bu standart Hukumat, davlat xavfsizligi 
diqqat markazida turli ilovalarni yaratish va ishlashi uchun juda 
yaxshi tanlov hisoblanadi. Chunki texnologiya sanab o‘tilgan 

---

94 
afzalliklardan 
tashqari, 
autentifikatsiyalash, 
kodlash 
va 
ma’lumotlarning yaxlitligini ta’minlash yordamida uzatishda 
ma’lumotlarni himoyalashning yuqori darajasini ta’minlaydi. 
Bularning barchasi CDMA 450 standartini Hukumat uchun, 
shuningdek huquqni muhofaza qilish va xavfsizlikni ta’minlash turli 
loyihalarida qo‘llanilishi uchun ideal standart bo‘lishini ta’minlaydi. 
Bugungi kunga kelib CDMA 450 standartining 14ta tijorat 
tarmoqlari O‘zbekiston, Rossiya, Ruminiya, Belorussiya, Chexiya, 
Gruziya, Latviya va boshqa davlatlarda ishlamoqda. Yana bir nechta 
tarmoqlar ishga tushirishga tayyorlanmoqda. Hozirgi kunda CDMA 
450 standartidan O‘zbekistonda 1.000.000 kishidan ortiq abonentlar 
foydalanmoqda. yetakchi mobil terminallar ishlab chiqaruvchi 
kompaniyalar iste’molchilarga 15 tadan ortiq telefonlar modellarini 
taklif etmoqda.