1 ma’ruza mavzu: Kirish. Asosiy tushuncha va gepotezalar Reja

1.2. Muhandislik tuzilmalari qismlarining hisob sxemalari 
Murakkab shaklli muhandislik tuzilmalarining elementlarini sxemalashtirib, 
oddiy shaklli jismlar ko’rinishiga keltiriladi. Ular qatoriga quyidagilar kiradi: 
1. 
Brus
- ko’ndalang kesimining ikki o’lchamlari uchinchi o’lchami (uzunligi) 
ga nisbatan ancha yuqori tartibda katta jism. Bruslar to’gri va egri o’qli bo’ladilar. 
Ko’ndalang kesimlar ogirlik markazlarining brus uzunligi bo’ylab geometrik o’rni 
brus o’qini tashkil qiladi. (1.1-shakl) 
1.1 - shakl 

---

Agar brus cho’zilish yoki siqilishga ishlasa - sterjen, buralishga ishlasa - val, 
egilishga ishlasa – balka to’sin deb yuritiladi. 
2. 
Plastinka
- ikkita tekis sirt bilan chegaralangan jism bo’lib, tekis sirtlar 
orasidagi masofa, ya’ni jism qalinligi, boshqa ikki o’lchamlariga nisbatan ko’p 
marta kichikdir.(1.2-shakl) 
1.2 - shakl 
3. 
Qobiq
- ikkita egri sirt bilan chegaralangan jism bo’lib, uning qalinligi, ya’ni 
sirtlar orasidagi masofa qolgan ikki o’lchamiga nisbatan ko’p marta kichikdir. (1.3-
shakl) 
1.3 - shakl 
4. 
Massiv (vazmin jism)
- uchala o’lchami bir xil tartibda bo’lgan jism. (1.4-
shakl) 
1.4 - shakl 
5. Sterjenlarni sharnirlar yordamida tutashtirib tuzilgan shakli geometrik 
o’zgarmas sistema 
ferma
deb yuritiladi. Fermani tashkil qiluvchi sterjenlar faqat 
cho’zilish - siqilishga ishlaydi. 
6. Bruslarni bikr qilib tutashtirib tuzilgan shakli geometrik o’zgarmas sistema 
rama
deyiladi. 
 
1.3. Fanda qabul qilingan asosiy faraz va cheklanishlar 
 
«Materiallar qarshiligi» usullarida bajarilayotgan hisoblarda ko’rilayotgan 
jismlarning barcha xususiyatlarini nazarda tutib bo’lmaydi. Hisob usullari sodda va 
hisoblarda qo’llanilishi qulay bo’lishlari lozim. Ular etarli aniqlikda va tuzilmaga 
qo’yiladigan asosiy talablarni qanoatlantiridigan bo’lishlari zarur. 

---

Shu maqsadlarda quyidagi asosiy umumiy farazlar nazarda tutiladi. 
1 - faraz.
Jism materialining tuzilishi uzluksiz. Bunda jismning atom tuzilishi 
hisobga olinmaydi, material jism hajmini bo’shliqlarsiz to’ldiradi deb qaraladi.