К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Инсон ресурслари
- сифат жиҳатидан муайян билим, малака ва 
кўникмаларга эга бўлган мамлакат аҳолисининг бир қисмидир. Уларнинг 
бундай сифатлари қаторига инсон ресурсларининг ижтимоий фойдали 
меҳнатга қодирлиги ҳам киради. Бевосита ана шу жиҳат уларни меҳнат 
ресурсларига ҳам айлантиради. 
5.4.
 
М
ЕҲНАТ ФАОЛИЯТИДА ИНСОН ОМИЛИ
 
“Инсон омили”
тушунчаси меҳнат жараёнида ёлланма ходимга 
технократик ёндашувга асосланган ХХ асрнинг иккинчи ярмида пайдо 
бўлган ушбу муаммо бугунги кунда ҳам долзарб ҳисобланади. Ёлланма 
ходимнинг 
ўз 
меҳнат 
фаолиятидан 
қониқмаслигининг 
ортиб 
бораётганлигидан кадрлар қўнимсизлиги, ишга келмаслик ёки кеч қолиш ва 
бошқа салбий ҳолатлар далолат беради. Бу эса меҳнат унумдорлиги ва 
ишлаб чиқаришнинг бошқа сифат кўрсаткичларига салбий таъсир 
кўрсатиши билан бир қаторда ходимнинг ижодий ўсишига ҳам ҳалақит 
беради.
Инсон омили тушунчасини 1964 йилда америкалик психолог 
Ю.МакКормик “Ишлаб чиқариш жараёнида инсон омили” мақоласида 
муомалага киритган. Унинг луғавий маъноси эса “инсоннинг ижтимоий, 
иқтисодий, ишлаб чиқариш, илмий-техникавий, ташкилий-бошқарув ва 
бошқа муносабатларда инсоннинг амал этиши”
1
сифатида талқин этилади. 
Бошқа бир талқинга кўра, инсон омили — ишлаб чиқарувчилар, 
истеъмолчилар, 
бошқарувчиларнинг 
иқтисодий 
муомаласининг 
психологияси бўлиб, иқтисодий жараёнлар ва муносабатларга жиддий 
таъсир кўрсатадиган омилдир. 
“Инсон омили” тушунчасига “меҳнат ресурслари”га нисбатан жиддий 
равишда кенгроқ ва чуқурроқ маъно берилади. Умуман олганда, 
инсон 
омили
– инсон ресурсларини такрор ҳосил қилиш, тақсимлаш ва улардан 
фойдаланиш бўйича ижтимоий–иқтисодий тизимдир (5.6–расм).
Бугунги кунда “рақамли иқтисодиёт”дан кенг фойдаланадиган бўлсак 
амалиётда корхонанинг ташкилий маданияти персонал учун жозибадор 
бўлиши мўлжалланмоқда, сафарбар этувчи омиллар раҳбариятда моддий 
рағбатлантиришдан ташқари мажбурловчи воситалар – жазолаш, буйруқ 
бериш ва бошқа маъмурий чоралардан хам кенгроқ фойдаланади. 
1
Философский словарь [Электронный ресурс] // http://www. edudic.ru/fil/172 

---

184 
Бошқарувнинг бундай маъмурий усуллари орқали кўзланган мақсадга 
эришиб бўлмаслиги аллақачон исботланган.