7- мавзу: корхонанинг асосий фондлари ва ишлаб чиқариш қуввати

Маънавий эскириш
- асосий фондларнинг қадрсизланиши ёки техник 
жиҳатдан муддатидан аввал иш қобилиятини йўқотилишидир. У икки шаклда 
юзага келади: биринчи шаклда асосий фондлар уларнинг ишлаб чиқариш 
қийматлари пасайиши натижасида қадрсизланса, иккинчи шаклда асосий 
фондларнинг қадрсизланиши янги, фан-техника тараққиёти таъсири остида, 
янада самаралироқ фондларнинг пайдо бўлиши натижасида рўй беради. 
Асосий фондлар маънавий эскиришининг юқорида келтирилган шаклларини 
қуйидаги тарзда аниқлаш мумкин: 
;
100
МЭ
1



Б
Т
Б
.
100
2



Яу
Эу
Яу
МЭ
Бу ерда: 
Б - асосий фондларнинг тўлиқ бошланғич қиймати; 
Т - асосий фондларнинг тикланиш қиймати; 
Яу - янги техниканинг унумдорлиги; 
Эу – эски техниканинг унумдорлиги. 
Асосий фондларни қайта ишлаб чиқариш, яъни жисмоний ва маънавий 
жиҳатдан эскирган асосий фондларнинг ўрнини иқтисодий тўлдириш учун 
корхона бу воситалар қийматидан 
амортизация ажратмаларни
айириб 
ташлайди ҳамда бу ажратмалар харажатлар сифатида маҳсулот таннархига 
киритилади. 
Амортизация
бу - фойдали хизмат муддати мобайнида активнинг 
амортизацияланадиган қийматини асосий воситаларнинг вазифасидан келиб 
чиққан ҳолда маҳсулот (ишлар, хизматлар) таннархига ёки давр харажатларига 
мунтазам тақсимлаш ва ўтказиш кўринишида эскиришнинг қиймат шаклидаги 
ифодасидир; 

---

7.3.-чизма. Асосий фондларнинг эскириш турлари 
 
Асосий воситалар объекти бўйича амортизация ажратмаларини ҳисоблаш 
мазкур объект асосий воситалар таркибига қабул қилинган ойдан кейинги 
ойнинг дастлабки санасидан бошланади ҳамда мазкур объектнинг 
амортизацияланадиган қиймати тўлиқ сўндирилгунга қадар ёки бу объектни 
балансдан ҳисобдан чиқарилгунча амалга оширилади. 
Ер участкаларига амортизация ҳисобланмайди. Шунингдек қуйидаги 
асосий воситалар бўйича амортизация ҳисобланмайди: 
а) маҳсулдор қорамоллар; 
б) кутубхона фондлари; 
в) ҳокимиятларга бўйсунадиган ободонлаштириш иншоотлари; 
г) қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда консервациялашга ўтказилган 
фондлар; 
д) музей қимматликлари; 
е) архитектура ва санъат ёдгорликлари; 
ж) умумий фойдаланишдаги автомобиль йўллари; 
з) тўлиқ амортизацияланган асосий воситалар.