O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti geografiya va ekologiya fakulteti ekologiya kafedrasi

O’tilgan mavzu bo’yicha og’zaki so’rov, tezkor savol-javob qarab 1-2 ballgacha baholanadi 
 
Ilova 1.5
Talabalar bilimini baholash uchun tezkor savollar 
1.Suv omborlarining ahamiyati va vazifalari? 
2.Suv omborlarining umumiy suv zahiralarida tutgan o’rni? 
3.Suv omborlarining geografik joylanishi? 
4.Baland tog’ suvoborlarining xususiyatlari? 
Ilova 1.6
Mustaqil ish topshiriqlari
.
 
1. Suv omborlarining qishloq xo’jaligida va inson hayotida tutgan o’rni. 
2. Suv omborlarining daryo sistemasida tutgan o’rni. 
3. Suv omborlari gidrobiontlarining bioekologiyasi.
 
M A ‘ R U Z A – 6.
Mavzu: 
Daryolar, ularning tarqalishi va turlari, suv omborlari, ularning 
tarqalishi va turlari. 
R E J A. 
1.
 
Er yuzida suv omborlarinining tarqalishi
2.
 
Suv omborlarining turlari. 
3.
 
Suv omborlarining geografik joylanishi 
4.
 
Suv omborlarining asosiy hususiyatlari. 
TAYaNCh IBORALAR. 
 
Gidroekologik rejim. Morfologiya. Morfometriyasi. Ko’lmakli suv omborlari. Tog’li suv 
omborlari.
1.Er yuzida suv omborlarinining tarqalishi.
Suv ombori – bu sun’iy suv havzasi bo’lib, suvni yig’ish, keyinchalik undan foydalanish 
va undan chiqadigan suvlarni boshqarish uchun tashkil qilinadi. Suv omborlari juda qadim 
zamonlardan aholini va qishloq xo’jaligini suv bilan ta’minlash uchun tashkil qilingan. Eng 
birinchi suv ombori eramizdan avvalgi 2250-2750 yillarda Egipetda ko’rilgan XX asrda hamma 
joyda suv omborlari qurila boshladi. Hozirgi vaqtda Er yuzida 30 ming suv ambori mavjud 
bo’lib, har yili 300 tadan 500 tagacha yangi suv omborlari qurilib ishga tushiriladi. Er yuzasidagi 
hamma suv omborlarining umumiy maydoni 400 ming km
2
atrofida bo’lib ulardagi suvning 
umumiy miqdori 6 ming km
2
.ga etadi.
Dunyoda barcha suv omborlaridagi suv umumiy hajmining 95%i yirik suv omborlariga 
to’g’ri keladi. Bunday suv omborlarining ko’pchiligi Shimoliy Amerikada 900 ta atrofida yoki 

---

151 
36%, Osiyoda 26%, Evropada 21% joylashgan. Eng yirik suv omborlari Viktoriya suv ombori 
bo’lib, uning maydoni 76000 km
2
.
Suv omborlari insonlarning suvga ehtiyojini qondirish va uni suvsizlikdan muhofaza qilib 
bir qator muhim sosial-iqtisodiy masalalarni xal qiladi. Suv omborlarida yig’ilgan suv erlarni 
sug’orish va suvga bostirish, sanoat korxonalari va aholi punktlarini suv bilan ta’minlash, suv 
kam bo’lgan yillar oqim bo’ylab pastki zonalarda suv transporti xarakatini yaxshilash 
maqsadlarida ishlatiladi.
Suv omborlari o’ziga xos suv obekti bo’lib, mintaqaning yangi tabiiy – texnogen 
komponenti bo’lib hisoblanadi. Ular daryolar rejimini o’zgartiradi va atrof muhitga ko’pincha 
noqulay ta’sir ko’rsatadi. Shu sababli sharoit suv omborlari suv rejimini o’rganish, ularni 
rasional boshqarish strategiyasini ishlab chiqish va bunday suv havzalari qurilishining salbiy 
oqibatlarini oldini olish choralarini ko’rishni taqozo etadi.