Siyosatshunoslikka

24 Roskin M.G., Cord R.L., Medeiros J.A., Jones W.S. Political Science: An
Introduction. N ew Jersey: Pearson, 2013.-P. 109.
98

---

Axborot monopoliyasi.
Totalitar davlatlarda axborot vositalari 
partiya mafkurasini tarqatgan va dono rahbar qo‘l ostida tizim yax­
shi ishlayotganini ko‘rsatgan. Faqat yaxshi xabarlar e’lon qilingan. 
Tashqi yovuz kuchlar bu tizimga xavf solayotgan deb ko‘rsatilgan va 
ular to‘xtatilishi shart deb hisoblangan.
Q urol-yarog‘ monopoliyasi.
Qurolli qarshiliklardan qutulish 
uchun, totalitar davlatlar qurol-yarog‘ ustidan to‘liq monopoliyaga 
ega bo‘lganlar.
Nazoratdagi iqtisodiyot.
Totalitar tizimda iqtisodiyot nazoratga 
olinadi. Stalin buni davlatning yakka hokimi bo‘lish orqali va Gitler 
esa shaxsiy sanoatning “Muvofiqlishtirish” tizimi orqali amalga oshi- 
radi. Har ikkala yo‘l hukumatni kuchli qiladi, chunki turli resurslar, 
qurol-aslaha ishlab chiqish yoki partiya nimani istasa og‘ir sanoat 
korxonalariga tayinlashi mumkin. Ishchilar qayerda kerak bo‘lsa 
o‘sha yerga tashilar va iste’molchilar xohishi hamda ehtiyoji muhim 
bo‘lmagan. To‘g‘ri Sovet davlati fazoga odam jo ‘natishda birinchi 
bo‘lgan, lekin kommunist bo‘lmagan davlatlarda har doim ko‘proq va 
yaxshiroq iste’molchilar mahsulotiga ega bo‘lgan. Iqtisodiy orqada 
qolish Sovet Ittifoqining eng katta nozik tomoni edi25.
Avtoritarizm 
(hokimyatga mutlaq bo‘y sinish). Odatda avtori- 
tarizm va totaliatrizm birikmalari alishtirilib yuboriladi, lekin ular 
turlicha m a’nolarga ega. Avtoritar rejim kichkina guruh tomonidan 
boshqariladi. Bu guruhlarga biron partiya, armiya yoki yakka hokim 
kiradi. Ular har narsani nazorat qilishga urinishmaydi. K o‘plab ijti­
moiy, iqtisodiy, madaniy, diniy va oilviy muammolar individlaming 
o‘zlariga havola etiladi. Yuqorida aytib o‘tilgan totalitarizmning oltita 
tamoyillari bu tizimda yo‘q.
Avtoritar rejim individual erkinliklarini cheklaydi va iyerarxik 
tashkil topgan guruh, bo‘ysunish hamda tartibni ustun qo‘yadi. Aholi 
yaratilishida hech qanday ishtiroki bo‘lmagan va ovoz bermagan qo- 
nunlargabo‘ysunadi va soliqlar to‘laydi. Shunga qaramay, demokrati­
yaning bazi javhalarini kuzatish mumkin. Saylovlar hukmron partiya