Dori turlari texnologiyasi kafedrasi farmatsevtik texnologiya

Murakkab emulsiyalarda fazalarning almashinuvi 
Emulsiya turlarining o’zgarishi, ya’ni moyning suvdagi, suvning moydagi emulsiya 
turlarini bir-biriga almashinishini amaliyotda kuzatish mumkin. Bu holat asosan emulsiya 
tarkibiga biron-bir modda qo’shilishi asosida yoki bu emulsiyalar saqlash sharoitining o’zgarishi 
natijasida ro’y beradigan holatdir. 
Misol: moyning suvdagi emulsiya turlari yog’ kislotalaridan oleat natriy tuzi bilan 
turg’unlashtirilgan. 
Emulgator sifatida olingan oleat natriy suvda yaxshi eriganligi tufayli to’gri turdagi 
emulsiyaning turg’unligini saqlaydi. Agar shu emulsiyaga biron-bir og’ir metall tuzlaridan ta’sir 
ettirilsa, faza almashish xodisasi, ya’ni emulsiya moyni suvdagi turidan suvni moydagi turiga 
aylanadi. Bu xodisaning ro’y berishiga sabab — oleat natriyni og’ir metal tuzlari bilan hosil 
bo’lgan tuz suvda erimay moyda yaxshi erishi fazaning o’zgartirilishiga, ya’ni moyni muxitga va 
suvni fazaga aylantiradi. Qarama-qarshi emulgator qo’shilganda fazalar o’zgarishi tez bo’lmaydi. 
Oldin emulsiyaning ikki turi hosil bo’lib, keyin bitta turg’unrok turini, ya’ni emulgator yaxshi 
eriydigan muxit barkarorlashadi. Emulsiyalar turlarining o’zgarishiga olinadigan moddalarning 
nisbati ham sababchi bo’ladi. Ko’pincha murakkab emulsiyada moyni suvdagi va suvning 
moydagi aralashmasi turlari yuzaga keladi. 
Emulgatorlar 
Emulgatorlar emulsiya tayyorlash uchun zarur komponent hisoblanadi. Ularning dispers 
faza zarrachalari maydalik darajasini oshirish qobiliyati va shu mayda zarracha atrofida 
mustaxkam parda hosil kilish xususiyatlari emulgator kimmatini belgilaydigan ko’rsatkichlar 
hisoblanadi. 
Bundan tashkari, emulsiya hosil kilish uchun emulgatordan ketadigan miqdor hamda uning 
bor-yo’qligi, kiymati, biofarmatsevtik xususiyatlari hisobga olinmogi shart. 
Emulgatorlar farmakologik 
jixatdan ta’sir etmaydigan, ayniqsa, salbiy ta’sir 
ko’rsatmaydigan modda bo’lishi kerak. Dorixonada tayyorlanadigan emulsiyalarning ko’pchiligi 
ichish uchun mo’ljallangan bo’lib, moyning suvdagi emulsiyasi shaklida bo’ladi. Emulgator 
sifatida yuqori molekulali moddalar ishlatiladi. Emulgatorlarning ko’pchiligi tabiiy moddalardir. 
Elimlar, shilimshiqlar, oqsil modda va boshqalar. 
Sintetik va yarim sintetik moddalardan iborat ba’zi bir emulgatorlar yuqori molekulali 
moddalar bo’lib, ularga tvinlar, spanlar va ularning hosilalari kiradi. Hamma emulgatorlar 
ionlanish xossasiga qarab 3 guruhga bo’linadi. 1. Ionogen emulgatorlar. 2. Ionogen bo’lmagan 
emulgatorlar. 3. Amfoter xususiyatiga ega emulgatorlar.