Fanidan barcha bakalavriat ta’lim yo

Sanoatda, qishloq xo’jaligida bajariladigan ishlarning hammasida, transport 
vositalarining ishlatilishida changlar xosil bo’ladi va ajraladi. Bunday changlar kelib 
chiqish manbalariga ko’ra: tabiiy va sun’iy changlarga bo’linadi. 
Tabiiy changlar -
inson faoliyatiga bog’liq bo’lmagan xolda xosil bo’ladigan 
changlar. Bunday changlar shamol va kuchli bo’ronlar ta’sirida qum va tuproq 
yemirilgan qatlamlarining uchishi, o’simlik va hayvonot olamida paydo bo’ladigan 
changlar, vulqonlar otilishi, kosmosdan keladigan changlar (kosmik jismlarning 
yerga tushishi, yonib ketishidan xosil bo’ladigan changlar) kiradi. Tabiiy 
changlarning miqdori tabiiy sharoitga, havoning xolatiga, yil fasliga, aniqlanayotgan 
zonaning qaysi mintaqada joylashganligiga bog’liq. Masalan, atmosferadagi changlar 
miqdori shimoliy tumanlarga nisbatan janubiy tumanlarda, o’rmon zonalariga 
qaraganda cho’l zonalarida, qish oylariga nisbatan yoz oylarida ko’proq bo’lishi 
ma’lum.
Ma’lumotlarga qaraganda, har bir kubometr havo tarkibida katta shahar 
hududlarida 6 ming atrofida, avtomobil vositalaridan ajraladigan qurum va 
tutunlarni ham qo’shib hisodlaganda 30 ming atrofida har xil kattalikdagi chang 
zarralarini tashkil etadi. 
Sun’iy changlarga
sanoat korxonalarida va qurilishlarda insonning bevosita yoki 
bilvosita ta’siri natijasida xosil bo’ladigan changlar kiradi. Jumladan, cho’yan va 
po’lat ishlab chiqarish pechlaridan, issiqlik elektr stansiyalarida (IES) ko’mir 
yoqilishidan, qurilish ishlarida yer qazish ish-lari, portlatish ishlari, sement ishlab 
chiqarish, tog’lardan ma’danlarni qa-zib olish ishlari va boshqa ishlarda juda ko’p 
miqdorda changlar ajraladiki, bu changlarni atrof muhitga chiqarib yuborish